MOB bereidt na PAS-uitstel grootschalig juridisch offensief voor

Mobilisation for the Environment (MOB) is van plan om vanaf 1 maart 2025 in alle provincies handhavingsverzoeken in te dienen in verband met PAS-melders. De focus ligt allereerst op grotere bedrijven en megastallen. Hiermee reageert de milieuorganisatie op het kabinetsvoornemen om het legalisatieprogramma voor PAS-melders met drie jaar te verlengen.

Dit uitstel wordt door MOB-voorman Johan Vollenbroek “onacceptabel” genoemd. Hij geeft in een maandag gepubliceerd bericht aan dat MOB alleen bereid is om van een grootschalig juridisch offensief af te zien, als het kabinet besluit eindelijk concreet werk te maken van een halvering van de uitstoot van ammoniak. “Na alle doodlopende geitenpaadjes is een, op korte termijn, halvering van de veestapel de enig overgebleven optie.”

Vollenbroek wil ook dat er met onmiddellijke ingang een verbod komt op de uitbreiding van veestallen en de afgifte van vergunningen daarvoor. “Alle op de plank liggende aanvragen dienen te worden afgewezen.” Hij noemt het stikstofbeleid van het kabinet schadelijk voor economie, gezondheid, natuur en drinkwatervoorziening.

Handhavingsverzoeken in alle provincies gepland
MOB treft nu voorbereidingen om per 1 maart 2025 in alle twaalf provincies handhavingsverzoeken in te gaan indienen met betrekking tot PAS-melders en zogeheten interimmers (bedrijven of activiteiten die al actief waren voordat in februari 2009 een vergunning verplicht werd door nieuwe Europese wetgeving). Daarbij richt de milieuorganisatie zich in eerste instantie op de grotere bedrijven en megastallen. “Tot de eerste doelgroep behoren ook veebedrijven die nu nog aanvragen indienen tot uitbreiding van het aantal dieren.”

En verder: “Omdat natuurvergunningen niet onherroepelijk zijn, zullen op grotere schaal dan tot nog toe ook intrekkingsverzoeken van natuurvergunningen worden ingediend.” Dit betreft niet alleen de vee-industrie maar ook onder meer kolencentrales en chemische bedrijven.

Nog amper legalisatie van PAS-melders
Bij deze problematiek gaat het om agrarische en industriële bedrijven die tot 2019 een project – bijvoorbeeld een uitbreiding van het aantal koeien – alleen hoefden te melden voor het toenmalige Programma Aanpak Stikstof (PAS). De Raad van State zette in 2019 hierdoor een streep, omdat er een voorschot werd genomen op een toekomstige vermindering van de stikstofuitstoot. De bedrijven hebben alsnog een natuurvergunning nodig.

Daarvoor bestaat sinds 2022 een legalisatieprogramma. De provincies beoordelen of de PAS-melders voldoen aan de criteria hiervan. Met de legalisatie schiet het echter niet op, terwijl er wel al snel in 2025 maatregelen moeten worden genomen. Tot nu toe hebben slechts acht PAS-melders een onherroepelijke vergunning voor hun project gekregen.

In het MOB-bericht staat hierover: “Sinds de uitspraak van de Raad van State van 29 mei 2019 zijn ruim 2.000 bedrijven, waaronder veel agrariërs maar ook andere bedrijven als biomassacentrales, illegaal in werking omdat ze niet beschikken over een natuurvergunning omdat hun PAS-melding niets waard bleek te zijn.”

Uitstel met drie jaar en nieuwe aanpak
Minister Femke Wiersma van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur laat in een vorige week aan de Tweede Kamer gestuurde brief weten dat het uiterst lastig is gebleken om PAS-melders te legaliseren via stikstofruimte verkregen uit bronmaatregelen. Dit heeft te maken met de strikte voorwaarden.

Wiersma kondigt een verlenging van het legalisatieprogramma met drie jaar aan, in combinatie met een nieuwe aanpak voor PAS-melders. Op korte termijn wordt hiervoor een wetsvoorstel naar de Kamer gestuurd.

De toelichting in het persbericht van het ministerie over de brief: “Het kabinet zet alles op alles om legalisatie mogelijk te maken door stikstofruimte uit andere bronnen te gebruiken, kijkt of er een rekenkundige ondergrens kan worden vastgesteld en zet in op maatwerkoplossingen. Vooral die laatste aanpak biedt de meeste zekerheid.”

‘Tsunami’ van juridische procedures verwacht
Vollenbroek ziet het kabinetsvoorstel totaal niet zitten en betitelt de brief van Wiersma als “niet meer dan alleen lippendienst aan de PAS-melders”. Hij wijst ook op de reacties vanuit de boerenorganisaties. “Overigens laat de agrarische sector weten dat voor de betreffende bedrijven verder uitstel van legalisatie onbespreekbaar is.” Vollenbroek verwacht dan ook dat er in 2025 een tsunami van juridische procedures losbarst vanuit zowel de milieuorganisaties als mogelijk ook de agrarische sector.

LTO Nederland meldt alvast in een vandaag verschenen bericht dat na jaren van onzekerheid voor boeren een verlenging van het legalisatieprogramma “niet acceptabel” is. De agrarische ondernemersorganisatie komt met een ander plan.

LTO-voorzitter Ger Koopmans: “Ons voorstel is haalbaar en concreet: legaliseer de PAS-melders op basis van de stikstofruimte die vrijkomt uit de vrijwillige stoppersregelingen. Als het Rijk er met de provincies niet uitkomt om hen vóór 1 april langs deze route te legaliseren, dan stelt LTO een noodscenario voor om alle PAS-melders tegelijk te legaliseren via een passende beoordeling.”

Al aantal handhavingsverzoeken door MOB ingediend
Mobilisation for the Environment heeft al een aantal handhavingsverzoeken ingediend met betrekking tot PAS-melders en piekbelasters. Vollenbroek daarover: “De eerste uitspraken laten zien dat rechters klaar zijn met het compleet falen van achtereenvolgende kabinetten in het stikstofdossier. Ook de Europese Commissie begint steeds kritischer te worden.”

Agrarisch jurist Willem Bruil zegt in het AD dat de kans groot is dat MOB zaken gaat winnen. “De rechter hoeft geen rekening te houden met het uitstel van Wiersma. Hij moet beoordelen wat de niet vergunde overbelasting van stikstof betekent voor beschermde natuurgebieden. Alleen als er reëel perspectief is op verbetering, zal de rechter een pas op de plaats overwegen.’’ Dat perspectief ontbreekt volgens Bruil juist, omdat het kabinet in september besloot om te stoppen met het Nationaal Plan Landelijk Gebied.