H2O Podium

Voor rivierwater dat tijdelijk niet op zee geloosd kan worden, is de huidige noodberging verre van ideaal. De tijd begint te dringen om tot gerichte toekomstplannen te komen. Oppervlakvergroting van noodberging geeft daarbij een sterke toename van de rivierwaterveiligheid, stellen Dick Butijn en Wil Borm.

In het afgelopen najaar bracht Follow the Money berichten naar buiten over de gebrekkige beveiliging van computersystemen bij Waternet en ontoereikende organisatiestructuur. Waren de problemen te voorzien? En hoe staat de watersector ervoor wat cyberveiligheid betreft? Wat is er nodig om de situatie te verbeteren? Pieter van Gelder, hoogleraar Veilgheidskunde aan de TU Delft, roept als relatieve buitenstaander op tot meer actie.

We gaan verder waar we in 2020 bleven. Zeker, corona. Maar ook klimaatverandering. Op de internationale klimaatadaptatietop vorige maand, met Nederland als gastland, werd gewaarschuwd dat de aanpak van Covid-19 en de daaruit voortvloeiende mondiale economische crisis klimaatadaptatie naar de achtergrond duwt. 

De verwijdering van microverontreinigingen op rioolwaterzuiveringsinstallaties vraagt om een integrale aanpak. Plaats de aanpak van deze stoffen in het geheel van vraagstukken zoals KRW-doelen en waterhergebruik. Geef daarnaast rekenschap van de beperkingen van individuele technologieën. Toepassen van één technologie geeft slechts een beperkt succes, een flink deel van de stoffen zal deze passeren. Met een combinatie van technologieën verwijder je een breed palet aan microverontreinigingen, stelt Arnoud de Wilt.

Het zoutgehalte in de wateren van de Zeeuwse Delta en van het grondwater van de eilanden is hoger dan ooit. Het zijn in Zeeland niet de zee en niet de natuur die om zout water vragen, maar beleidsmensen en biologen die de provincie decennia lang op het verkeerde spoor zetten. Het zou goed zijn om nu een breed maatschappelijk debat over het grote belang van zoet water voor Zeeland te houden.

Op 14 december 2020 was het 30 jaar geleden dat het Genootschap van de Ouwe Jonkers voor de eerste maal bijeen kwam, in Boxtel bij het waterschap De Dommel. Nu is 30 jaar doorgaans niet een aantal dat noodt tot een grootse viering en in deze coronatijd bovendien geheel onmogelijk, maar de huidige secretaris, Frank Kouwe, heeft dit jubileum aangegrepen om een bijzonder leesbaar gedenkboek samen te stellen: “Ouwe Jonkers 1990-2020, over eeuwige passie voor het vak”.

In september stelde Gouda zijn Kaderplan Bodemdaling Binnenstad vast. Een forse peilverlaging en aanpak van de riolering moet daar de overlast door (veen)bodemdaling tegengaan. Gilles Erkens, senior geoloog bij Deltares, schetst het stedelijke bodemdalingsprobleem: wat is de omvang, wat zijn mogelijke oplossingen en wat is daarvoor nodig? En is er voldoende gevoel van urgentie? Erkens pleit voor het zo snel mogelijk op gang brengen van dialoog hierover en niet te wachten tot er schade is. De eerste essentiële stap daarin: het ontwikkelen van een gezamenlijke kennisbasis. 

Het virus dat dit jaar de wereld in een crisis stortte, heeft de schijnwerpers gezet op het rioolwateronderzoek. Van Australië tot Spanje, van Amerika tot Italië, op veel locaties wordt in het riool gemeten om verspreiding van het virus te volgen. Speuren in rioolwater geeft vroegtijdig inzicht in nieuwe uitbraken, maar geldt ook als objectief: iedereen gaat naar het toilet, niet iedereen gaat naar de teststraat.  

Veel milieuproblemen zijn bestuurlijke hoofdpijndossiers. Droogte, vervuiling, stikstof: inhoudelijk niet eens zo complex, maar bestuurlijk wel. De oplossingen zijn immers duur en moeten landen bij goed georganiseerde sectoren als de overheid, de landbouw en de industrie. Echt milieuneutraal is kostbaar. Hoe ver willen we gaan en waar leg je de rekening? Lastig.  

Binnenkort doen de waterschappen een voorstel aan de minister waarin het belastingstelsel voor het watersysteembeheer wordt gewijzigd. Het voorstel lost met name enkele door boeren ervaren problemen op. Het principe 'de vervuiler betaalt' wordt echter nog steeds niet toegepast. 

Stel: je hebt de opdracht om een dijkentalud te maaien maar ziet dat niet zitten omdat de klaprozen in bloei staan. Je verdedigt een ontwerp dat rivierverruiming met natuur-ontwikkeling combineert. Of je schrijft een visie om het verdrinken van 500 vierkante kilometer intergetijdengebied te voorkomen. Welke argumenten gebruik je?

Het woord ‘water’ kwam dit jaar niet één keer voor in de Troonrede. Dit terwijl de oude én de nieuwe waterproblemen urgent zijn. Heeft het kabinet dan geen plannen voor de watersector? Jos Peters vindt dat water een prominente plek moet krijgen in de verkiezingsprogramma’s en in de komende kabinetsformatie, én een speerpunt moet zijn voor de lange termijn.

Circulaire koplopers stuiten op lineaire barrières, leest u in deze H₂O. Voor de waterschappen en drinkwaterbedrijven is de transitie naar een circulaire bedrijfsvoering een worsteling. Experimenten genoeg, maar het probleem zit ‘m in de overgang naar de gangbare fase, zei Sander Mager, bestuurder van waterschap Amstel Gooi en Vecht tijdens een werkbezoek van Europarlementariër Jan Huitema aan de rioolwaterzuivering Amsterdam West. 

In vele artikelen wordt aandacht gevraagd voor de droogte in Nederland en worden ook ideeën aangedragen tot oplossingen. Een van de oplossingen is minder watergebruik, door bedrijven en door huishoudens. Ook H₂O biedt dat podium om ideeën tot waterbesparing bij burgers te brengen. Naar mijn mening is dat veel te voorzichtig.

In H₂O van april 2020 introduceerde Theo Claassen zijn boek ’Het Wezen van Water‘ en stelde hij dat de tijd rijp lijkt om aandacht te besteden aan de intrinsieke eigenschappen van water [1]. Dit als aanvulling op de terechte jarenlange aandacht voor alles wat er in water zit en leeft. Aandacht voor een vierde groep van eigenschappen, na of naast die voor de fysieke en chemische eigenschappen van water en voor het aquatisch ecosysteem als geheel.

De Nederlandse waterschappen gaan, in hun rol als beheerder van de rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s) een interessante tijd tegemoet. De Europese Commissie wil dat er in de komende jaren flink wordt gesleuteld aan de Europese wetgeving die relevant is voor zuiveringsbeheerders. Na enkele decennia betrekkelijke rust na de invoering van de richtlijn stedelijk afvalwater in 1991 is het nu tijd om deze richtlijn klaar te maken voor een duurzame toekomst, stelt Michaël Bentvelsen.

Als onderdeel van het compensatiepakket voor de afgeblazen komst van de Marinierskazerne krijgt de provincie Zeeland het Delta Kenniscentrum. Het accent ligt op de Nexus water-voedsel-energie, bij uitstek kenmerkend voor ontwikkelingen in het toekomstbeeld van de Zuidwestelijke delta. Wat betekent het centrum voor de watersector? Lector Niels Groot van de Delta Academy licht toe.

Het is een terugkerend patroon. Het is een jaar te droog of te nat, de zeespiegel stijgt, de bodem daalt, het water is te vies en er moet wat gebeuren. De Tweede Kamer stelt kritische vragen. De minister komt met goede en stevige plannen. Het moet zeker 80 procent beter in 2040. Lof alom. De minister heeft ambitie.

“Er moet een schep bovenop, we moeten versnellen en intensiveren”, schrijft deltacommissaris Peter Glas bij de presentatie van het Deltaprogramma voor 2021. Het is de eerste herijkte versie. Zo’n moment van bezinning is er elke zes jaar. Bijsturen op basis van voortschrijdend inzicht en nieuwe ontwikkelingen.

De Troonrede werd dit jaar uitgesproken in bijzondere omstandigheden in een bijzondere tijd. Jos Peters volgde evenals voorgaande jaren de rede met grote interesse. Hoe vaak zou het woord ‘water’ vallen in dit opnieuw gortdroge jaar? Hij turfde: nul keer. Teleurstellend. Reden voor een open brief aan de Koning.

Als we onze delta leefbaar willen houden is verbeteren niet voldoende, we moeten echt vernieuwen. Dat is de korte versie van de conclusie van de gezamenlijke strategische toekomstverkenning, die Hoogheemraadschap van Rijnland en drinkwaterbedrijf Dunea een jaar geleden presenteerden, op een symposium over de groeiende waarde van water. Er is beweging, maar er mag wel een stapje bovenop, vindt Willemijn Bouland-Oosterwijk, corporate strateeg bij Dunea.