Laten we de wateroverlast meer accepteren als een gegeven op plekken met een verhoogde kans op hoogwater. Dat bepleit professor Suzanne Hulscher, hoogleraar waterbouwkunde en waterbeheer, departement Civiele Techniek aan Universiteit Twente. Hulscher doet haar oproep in de H2O-podcast De Toekomst van ons Water.
Hulscher valt op dat mensen tegenwoordig het verschil tussen wateroverlast en waterveiligheid moeilijker kunnen accepteren. Zij vindt daarover het gesprek gevoerd moet worden. “Het mooie van de hoogwaters van december 2023 was dat mensen weer zien dat er dreiging uitgaat van onze rivieren en van water in het algemeen. Ik vind dat we ons bewuster mogen zijn van wat een rivier doet en wat water teweeg kan brengen. Op dit moment denken we dat we goed beschermd zijn tegen alles. Je mag ook vertrouwen op onze dijken. Maar je moet er altijd rekening mee houden dat er wel degelijks iets kan gebeuren.”
Hoe kun je dat bewustzijn vergroten, zonder aan bangmakerij te doen?
“Buiten de hoogwaters moet het bewustzijn er zijn dat er eens in de zoveel tijd water kan komen te staan op bepaalde buitendijkse plekken. Ik heb familie en vrienden die woonden langs de Maas. Daar wisten de mensen dat eens in de zoveel tijd hun huis kon overstromen. Ze hielden daar rekening mee in de inrichting, bijvoorbeeld door geen hout maar plavuizen te leggen op de vloer.”
“Je hebt hoogwater en overstromingen. Het is belangrijk om dat onderscheid te maken. Wateroverlast kan door regenval of door buiten de oevers treden van secundaire watersystemen. Overstromingen vinden plaats als een dijk doorbreekt van een primair watersysteem.”
“Wateroverlast moeten we meer accepteren als een gegeven als je buitendijks gaat wonen op een plek waar je water kunt verwachten. Pas je woningen daarop aan.”
“We moeten het met elkaar meer over de vragen: Waar vinden we dat we wateroverlast op z’n tijd moeten accepteren en waar vinden we dat we ertegen beschermd moeten zijn? Als je buitendijks gaat wonen, kies je er bewust voor dat wateroverlast erbij kan horen. De vraag is wel: wiens verantwoordelijkheid is het om mensen daarop te wijzen? Moeten ze dat zelf uitzoeken of moet de verkoper van de woning dat doen.”
“Het verbond van verzekeraars heeft banken opgeroepen om terughoudend te zijn met het verstrekken van hypotheken aan mensen die buitendijks gaan wonen. Ik vind het niet raar dat banken zich er druk over maken. Er is een bepaalde eigen verantwoordelijkheid. Als je buitendijkse woont, kies je ervoor dat wateroverlast erbij kan horen.”
Erosiekuilen
Vanuit haar vakgebied is Suzanne Hulscher na hoogwaters in de rivieren met name benieuwd naar de sedimentatie-effecten. “Ik wil graag weten hoe de rivierbodem verandert door hoogwater en hoe er sediment verplaatst. De bodems van de rivieren liggen vol met rivierduinen, een soort grote ribbels. Het is een regelmatig patroon dwars op de rivier met afstand van 50 tot 70 van kam tot kam. Die groeien door hoogwater. Ik zou graag willen weten hoe die bodem eruitziet na hoogwater. Met name de erosiekuilen die ontstaan.”
“Erosiekuilen zijn diepe kuilen in de rivierbodem die wel tien meter diep kunnen zijn. Ze ontstaan als bij hoog water een toplaag op de rivierbodem erodeert door extreme stroming. Zulke kuilen kunnen gevaarlijk zijn als ze in de buurt van een brugpijler of een dijk liggen. Dan kunnen ze de stabiliteit van een dijk of brug aantasten. Ik heb Rijkswaterstaat gevraagd of we de gemaakte sonarbeelden kunnen krijgen van de rivierbodems na de hoogwaterpieken van de afgelopen tijd.”
Ruimte voor de Rivier 2.0
Als ze kijkt naar de toekomst van ons riviersysteem is de voornaamste wens van Hulscher: “We hebben meer ruimte voor groen nodig. Want met groen kun je bufferen van te veel en te weinig water. We hebben groene, brede beddingen nodig. We moeten een Ruimte voor de Rivier 2.0 inzetten. Met nature based solutions, die ervoor zorgen dat water snel kan worden afgevoerd als het moet en die water vasthouden als dat nodig is. Je zou er ook aan kunnen denken om bepaalde rivieren droog te laten vallen.”
“Wellicht worden we gedwongen meer sluizen aan te leggen in de grote rivieren. De scheepvaart gaat daar meer last van hebben. We zullen de discussie moeten aangaan: wat willen we met onze rivieren. We hebben onze rivieren zo ingericht dat ze alles moeten kunnen. Maar ik denk dat we nu tegen de grenzen aanlopen van wat kan. De klimaatverandering dwingt ons om keuzes te maken.”
Beluister het volledige gesprek van Wim Eikelboom met hoogleraar Suzanne Hulscher in de podcast De Toekomst van ons Water:
Een interessant gegeven is dat 80% van ons drinkwater thuis wordt verbruikt. Daar ligt een enorme uitdaging, maar ook een kans om echt verschil te maken. Door slimmer om te gaan met de distributie van water, kunnen we helpen om het verbruik te verminderen zonder dat we daar veel van merken. Dit zou niet alleen helpen om onze waterbronnen te sparen, maar ook de druk op het systeem tijdens droge perioden verlagen.
Dit gaat verder dan alleen maar korter douchen; het gaat om een bewuste verandering in ons dagelijks leven om ervoor te zorgen dat er genoeg water is voor iedereen. Iemand iets gunnen. Beginnen met het nadenken over de oplossingen menukaart ook met water zoals we dat met energie doen - waar kunnen we besparen, hoe kunnen we efficiënter zijn, en hoe kunnen we ons aanpassen aan nieuwe omstandigheden?
Er is geen eenduidige oplossing voor het probleem, en additionele productie levert ons op langere termijn niets op. Misschien is het tijd om deze uitdaging aan te gaan en te kijken naar hoe we thuis ons watergebruik kunnen optimaliseren.