Onderzoek: eten riviervissen plastic afval?

Eten riviervissen plastic afval in de Waal en zo ja welke kwalijke gevolgen heeft dat? Voor het eerst zijn de gevolgen van plasticvervuiling van de grote rivieren op riviervissen onderzocht. Het lijkt mee te vallen.

Van zeevogels is bekend dat ze met hun voedsel plastics van zwerfafval binnenkrijgen. Soms gaat het om schrikbarende hoeveelheden plasticresten die gevonden worden in magen van dode zeevogels. In hoeverre krijgen vissen in onze rivieren plastics binnen? Daarover is nog weinig bekend.

Het team waterkwaliteit en ecologie van Rijkswaterstaat maakt zich zorgen over de dreiging van plasticvervuiling voor vissen in Nederlandse rivieren. Daarom voerde de inmiddels afgestudeerde biologiestudent Judith Bijsterbosch van Wageningen University & Research in opdracht van Rijkswaterstaat voor het eerst een verkennend onderzoek uit.

16 stukjes plastic
Van 213 vissen uit de Waal zijn de spijsverteringskanalen opengesneden om te bekijken of er plasticdeeltjes waren te vinden. In totaal zijn 16 stukjes plastic gevonden. Op basis daarvan is de schatting gemaakt dat 3 procent van de zwartbekgrondels plastics opneemt, 9 procent van snoekbaarzen en 15 procent van de brasems.

De test geeft vooralsnog geen reden tot zorg voor de gezondheid van vissen. De meeste gevonden stukjes plastics waren zo klein dat ze weer zullen worden uitgepoept. Er was 1 uitzondering: in het spijsverteringskanaal van een grondel werd een stukje plastic gevonden dat 5 procent van de omvang van het visje had van 11 centimeter.

"Het totale aantal stukjes plastic dat per dag wordt opgegeten kan veel hoger zijn dan de percentages die hier zijn gevonden", benadrukt onderzoeker Bijsterbosch. Nog onduidelijk is in hoeverre microplastics de organen van vissen aantasten.

Met slechts 16 gevonden stukken plastic was de steekproef te klein om te bepalen of de kleuren, grootte en het gewicht significant verschilden tussen de drie soorten riviervissen die zijn onderzocht.

De Rijn Verbindt
Onder de vlag van ‘De Rijn Verbindt’ is er Europese subsidie beschikbaar om tussen 2023 en 2026 uiteenlopende onderzoeken te doen naar plasticvervuiling in het stroomgebied van de Rijn. Doel van dit onderzoek is een beter beeld te krijgen van het plastic dat zich in de rivier bevindt en wat de variatie is in diepte, ruimte en tijd.

Ook wil Rijkswaterstaat beter begrijpen hoe het afval getransporteerd wordt door de rivier om zo inzicht te krijgen wat de bronnen zijn van deze verontreinigingen.

Met verschillende soorten sleepnetten laat Rijkswaterstaat een vissersboot plastic vangen op de rivieren. Het doel van dit onderzoek is om alle plastic vondsten te analyseren om zoveel mogelijk over de herkomst van het afval te weten te komen.

Eveneens is onderzocht op welke oever van de Waal het meeste zwerfafval aanspoelt. Dat zou verband houden met de spiraalvormige stroming in de rivier. Ook is bekeken wat de aard is van met een net opgevist plastic uit de rivier. Het meeste plastic is ondefinieerbaar qua herkomst. Daarna volgt verpakkingsmateriaal en sanitair afval, zoals doekjes en maandverband.

Sanitaire doekjes
Ook is onderzocht hoelang het duurt voordat sanitaire doekjes in rivierwater afbreken. Veel doekjes zijn vergroeid met plantenwortels en lijken voor lange tijd in het milieu aanwezig te zijn. Uit onderzoek blijkt dat toiletdoekjes uit 2023 gemaakt zijn van organische grondstoffen, die binnen 10 weken oplossen.

Daarentegen bevat een groot deel van baby- en schoonmaakdoekjes nog plastics, die niet tot nauwelijks afbraakkenmerken (verminderde trekkracht en oppervlak) vertonen na verloop van tijd. Dat duidt erop dat de meest doekjes in de Waal langer dan 10 weken in het water dobberen.