Opinie

De Waddenzee is een van de laatst overgebleven grootschalige bij eb droogvallende ecosystemen ter wereld. Dit systeem dat zich in de afgelopen duizenden jaren heeft gevormd, dreigt nu door zeespiegelstijging te verdwijnen. Voor behoud van de bijzondere biotoop moet, betogen Fred Sanders, Leo Schagen, Peter Vonk en Harold IJskes, worden ingezet op twee opgaven: grondsuppletie ter compensatie van de zeespiegelstijging en toevoer van zoet water, ook in droge perioden.

Jos Peters luisterde traditiegetrouw nauwgezet naar de Troonrede, de eerste van het kabinet Schoof. Hij hoorde veel niet: geen woord over de drinkwaterproblemen, nauwelijks iets over waterkwaliteit en bar weinig over natuur. Conclusie: voor water en natuur heeft het kabinet nul ambitie en geen concrete plannen. Rest de vraag: wat gaan we sámen doen opdat een volgend kabinet wél opkomt voor water en natuur?

Opnieuw berichten media over normoverschrijdende concentraties van bestrijdingsmiddelen in het oppervlaktewater en illegale lozingen van verboden stoffen, zoals dichloorvos, de insecticide die in hoge concentraties werd aangetroffen in Westlandse wateren. Wie beschermt ons (nou eindelijk eens) tegen dit landbouwgif, vraagt Jos Peters zich af.

Nederland telt nu 18 miljoen inwoners. Gelet op het enorme ruimtegebrek en de verdergaande bevolkingsgroei is het van een zeer hoge urgentie dat de Markerwaard wordt aangelegd, stelt Leo Onderwater. Maar inpoldering van het Markermeer dient meerdere doelen, zoals verbetering van de ecologie en de waterhuishoudkundige functie van het IJsselmeergebied. "De aanleg van de Markerwadden door Natuurmonumenten en Rijkswaterstaat is een ecologische miskleun."

Waterschap Amstel, Gooi en Vecht beschermt mensen tegen overstromingen en zorgt voor genoeg schoon water voor iedereen. Met iedereen wordt bedoeld alle 1,4 miljoen inwoners van het beheergebied, dat 17 gemeenten omspant. Als bestuursorgaan staat AGV ook midden in de samenleving en opent het zijn archieven.

Het voorgenomen besluit om Stichting Waternet te ontvlechten zorgt voor een indringend en emotioneel debat. Wim Zwanenburg, tot 2023 algemeen bestuurslid van het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht voor het CDA, schetst de voorgeschiedenis van het ontvlechtingsbesluit en stelt dat het nog een enorme uitdaging wordt om te komen tot een duidelijke boedelscheiding. Maar als verantwoordelijkheden beter worden toebedeeld en de bestuurlijke kaders duidelijker worden bepaald leidt dat juist tot een betere samenwerking.

Met de aangekondigde plannen van het nieuwe kabinet staat Nederland meer stikstofnatuur te wachten. Wij pleiten voor landbouwbeleid dat wél haalbaar is, méér boeren bestaanszekerheid biedt en bovendien onze natuur beschermt.

Het duurde even, bijna een half jaar na de verkiezingen ligt er een akkoord op hoofdlijnen. Op 15 mei stemden vier Tweede Kamerfracties unaniem in met vier kenmerkende teksten van vier formerende partijen. Wat voor verbinding zorgt is het nietje dat twee informateurs erdoorheen hebben gejast. Nog te zoeken ministers moeten het gaan uitwerken. Een voorbehoud is dus op zijn plaats. Tóch, wat ons te wachten staat, begint zich af te tekenen. We kunnen ons schrap zetten.

Hoe eerder een zeewaarts toekomstbeeld van Zeeland omarmd wordt, des te eerder hebben mens en natuur profijt van toekomstgerichte maatregelen, stelt Wil Borm. Een zeewaarts evoluerende delta biedt kansen voor een duurzaam waterbeleid.

Volgens het KNMI neemt door klimaatverandering de kans op extreme droogte in Nederland toe. Zoet water zal hierdoor een steeds schaarser goed worden. Hoe kan behandeld afvalwater slimmer ingezet worden in de groeiende watervraag?

Willen we Nederland niet opgeven en voor een lange periode behouden, dan hebben we echt een tweede kustlijn nodig, stellen Fred Sanders, Leo Schagen en Peter Vonk. Zo’n zeewering van Cadzand tot Den Helder is betaalbaar en biedt veel positieve meekoppelkansen. En: hoe eerder we aan de realisatie beginnen, hoe beter.

Vernieuwen en uitbreiden van de zuiveringscapaciteit is urgent aan het worden. Het aantal rioolaansluitingen blijft groeien en voor de rioolwaterzuiveringen (rwzi’s) komen er steeds nieuwe en strengere zuiveringseisen bij. “En er moet niet alleen gebouwd worden om aan de eisen te voldoen. Tegenwoordig wordt er ook van ons gevraagd om dat circulair te doen. Circulair bouwen voor circulair zuiveren,” zegt Paul Roeleveld, directeur Business Development & Innovaties bij Royal HaskoningDHV. “We staan voor een dure en complexe opgave.”

Opties die in zekere mate antwoord geven op toename van zeespiegelstijging en rivierafvoer, gaan nauwelijks in op de problemen met noodberging, verzilting en zoet water vasthouden en geheel niet op andere ruimtelijke problemen, betogen Dick Butijn en Wil Borm. Een oplossing die volgens hen wél een integraal antwoord kan geven op het palet van water- en ruimteproblemen is een tweede kustlijn in zee.

De switch naar een andere bron dan zoet grondwater, maakt drinkwater wél duurder maar niet beter. Drinkwatervoorziening vraagt dan meer energie. En het leidt tot meer afval. Ook raken we de prikkel kwijt om onze bodem te beschermen. Het milieu zal er geen baat bij hebben. Bovendien valt te betwijfelen of het echt resulteert in minder verdroging. Voor aanpak daarvan staan waterschappen aan de lat, niet waterbedrijven.

Schone Rivieren, een samenwerking van IVN Natuureducatie en Stichting De Noordzee, streeft naar een zwerfafvalvrije rivierdelta in 2030. Dat gaat met de huidige aanpak van zwerfafval niet lukken, is de conclusie na vijf jaar grootschalig rivierafvalonderzoek. "De aanpak is veel te vrijblijvend en richt zich te weinig op het wegnemen van de oorzaken. Het is dweilen met de kraan open," zegt Joost Barendrecht, projectleider van het onderzoek.

Als laagste land houdt Nederland droge voeten met een uitgebreid complex van duinen, dijken, watergangen, sluizen en gemalen. Vooralsnog wil men dit systeem tot 2050 met extra zandsuppleties en dijkversterking blijven beschermen. Technisch kan dit, maar is het wel zo verstandig als op den duur een overstap naar een andere strategie volgt? Te lang opschalen zou een aanzienlijke 'regretmaatregel' kunnen blijken. Is het economisch niet beter om eerder over te gaan naar een lange termijn oplossing? Laten we meer vooruitkijken. Klimaatverandering vraagt om ingrijpende maatregelen.

De waterschappen voelden zich bij de verkiezingen in maart dit jaar een beetje tweederangs ten opzichte van de provincies. In een evaluatie noemden ze daarvoor vooral praktische punten zoals het telproces, de communicatie met de Kiesraad en verouderde software. Valt er ook meer inhoudelijk wat te zeggen over de waterschapsverkiezingen? Manita Koop, werkzaam voor Delfland, en Hans Vollaard, politicoloog aan de Universiteit Utrecht, signaleren beiden de rol van gebrek aan kennis en interesse bij kiezers. Hoe dat op te lossen?

Op het jubileumsymposium ter gelegenheid van 15 jaar Deltares brak algemeen directeur Annemieke Nijhof een lans voor meer samenwerking tussen instituten en het professioneel en maatschappelijk veld om te komen tot betere oplossingen voor allerlei watergerelateerde problemen. Hierover gaat het gesprek met haar en met Stephanie Janssen expert nature-based solutions en sociale inclusiviteit. 

In het Financieel Dagblad van 6 oktober jl. werd gesteld dat Rijkswaterstaat (RWS) toestaat dat bedrijven gif lozen in vervuilde wateren. In het stuk wordt de indruk gewekt dat het Nederlandse water vol gif zit en RWS en bedrijven maar wat aanrommelen. Dat beeld klopt niet. 

Het kalenderjaar begon kletsnat. Pas half mei brak de zon door. Daarna viel 5 weken lang in heel het land geen druppel. Eind juni vroegen velen zich af of een droogterecord was gebroken. Sindsdien lees en hoor ik weer steeds vaker dat water schaars is. Dat is een zorgwekkend frame en bovendien misplaatst.

De frequentie en duur van droge zomerperiodes groeit en dat geeft problemen: tekorten aan (schoon) oppervlaktewater en grondwater voor natuur, landbouw, drinkwatervoorziening en industrie, en in laag Nederland verzilting. Deltares verkende samen met de WUR de problemen in een ‘Integrale grondwaterstudie Nederland’.
De Adviescommissie Droogte adviseerde de Brabantse grondwaterpartners met ‘Zonder water, geen later’ over de broodnodige structurele aanpassingen in inrichting, beheer en gebruik van het (grond)water. En deze zomer voerden twee Brabantse waterschappen een meld- en vergunningplicht in voor kleine grondwaterputten. Hoe kijkt Dimmie Hendriks, expert grondwater en droogte bij Deltares, naar de laatste ontwikkelingen?