“We staan aan de rand van een onomkeerbare klimaatramp. Dit is zonder enige twijfel een wereldwijde noodsituatie.” Zo beginnen wetenschappers hun rapport over de toestand van het klimaat in 2024 dat vandaag onder de titel ‘Gevaarlijke tijden op planeet Aarde’ is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift BioScience.
De wetenschappers stellen vast dat de wereld ‘zeer weinig vooruitgang’ heeft geboekt op het gebied van klimaatverandering. Met het huidige beleid zijn we niet op weg naar een opwarming van 1 of 1,5 maar van 2,7 °C in 2100. “We bevinden ons in het midden van een abrupte omwenteling in het klimaat, een nijpende situatie die nog nooit eerder is voorgekomen in de geschiedenis van het menselijk bestaan.”
De omwenteling leidt tot escalerende gevolgen, zoals rampen door weersextremen. “Tragisch genoeg slagen we er niet in om ernstige gevolgen te voorkomen, en we kunnen nu alleen maar hopen dat de omvang van de schade te beperken is.”
Vitale functies
In hun jaarrapporten houden de onderzoekers trends in de vitale functies van de planeet bij. 25 van die 35 vitale functies bevinden zich nu ‘op recordniveau’. Ze voeren aan dat de oceaan afgelopen jaar warmer was dan ooit en dat temperatuur- en klimaatrecords met grote marges werden gebroken.
Door de mens veroorzaakte uitstoot van broeikasgassen zijn de belangrijkste aanjagers van klimaatverandering en de onderzoekers stellen vast dat die uitstoot is gestegen tot een recordhoogte. “Een snelle afbouw van het gebruik van fossiele brandstoffen zou een topprioriteit moeten zijn”, concluderen ze. Dat is deels te realiseren door uitstoot van CO2 en methaan te beprijzen, zo staat in de conclusie van het jaarrapport.
Daarnaast moet een halt toe worden geroepen aan ontbossing, een andere belangrijke oorzaak van de huidige klimaatcrisis. De onderzoekers stellen daarbij dat het de 'morele plicht' van wetenschappers is om de mensheid te waarschuwen voor ontbossing.
Gedurfde veranderingen
Daarnaast hebben we, schrijven de onderzoekers, ’gedurfde, transformatieve veranderingen’ nodig, zoals drastische vermindering van overconsumptie en verspilling (met name in rijke landen), geleidelijke vermindering van de menselijke bevolking door onderwijs en rechten voor meisjes en vrouwen en hervormen van voedselproductiesystemen om meer plantaardig eten te stimuleren.
De onderzoekers zien in het huidige economische model gericht op aanhoudende kwantitieve groei (bbp, consumptie) ook een oorzaak van de klimaatcrisis. “In een wereld met eindige hulpbronnen is onbeperkte groei een gevaarlijke illusie”, schrijven ze. Daarom bepleiten ze ook de transitie naar een post-groei-economie, het model dat zich richt op kwalitatieve groei (welzijn, kwaliteit van leven) binnen ecologische grenzen en dat ‘sociale rechtvaardigheid garandeert’.
Klimaattop
Het jaarrapport verschijnt aan de vooravond van de internationale klimaattop die 11 november in Azerbeidzjan begint. Een van de hoofddoelen van de nieuwe top is overeenstemming bereiken over een nieuw klimaatbudget. Deze New Collective Quantified Goal (NCQG) moet de huidige financieringsafspraak vervangen, die erin voorziet dat ontwikkelde landen jaarlijks 100 miljard dollar beschikbaar stellen aan ontwikkelingslanden voor klimaatactie. Integratie van duurzaamheid en klimaat in onderwijssystemen staat ook op de agenda van de klimaattop.
