Zwemmen in de Seine? We gaan het zien komende zomer (of niet)

In de Parijse wijk Austerlitz werd afgelopen week een groot ondergronds waterreservoir in gebruik genomen. Bij flinke neerslag dient het bassin als opvang voor regenwater om te voorkomen dat het in de Seine loopt, de rivier waar komende zomer Olympiërs in gaan zwemmen. Hoewel, er zijn nog steeds twijfels of dat wel kan in een rivier die decennialang is vervuild met voedingsstoffen en pesticiden uit de landbouw, industriële chemicaliën, organisch afval, chemische microverontreinigingen en vast afval.

door Bert Westenbrink

Het project om de Seine schoon te maken, een Europese verplichting, loopt vanaf 2016. In 2025 moet iedereen weer in de rivier kunnen zwemmen, is het doel. Om druk op de ketel te houden heeft Parijs de Olympische Spelen aangegrepen om een boost te geven aan de schoonmaakactie, waarvoor 1,4 miljard euro is vrijgemaakt.

De stad heeft bedacht dat komende zomer de onderdelen openwaterzwemmen, paratriatlon en triatlon in de Seine worden afgewerkt. Dat betekent dat het water in delen van de rivier over 3 maanden van zwemkwaliteit moet zijn. De hele wereld zal er getuige van zijn of dat lukt.

Complex
Het is geen abc-tje, de opdracht om de Seine te zuiveren is complex. De belaagde rivier staat bloot aan vele vormen van vervuiling: nitraat en pesticiden uit de intensieve landbouw, (historische) lozingen uit de industrie (pcb’s, koolwaterstoffen, PFAS), stedelijk afvalwater en huishoudelijk afval, vervuild regenwater en riooloverstorten bij extreme regenval. Naast deze vervuiling komen nog de gevolgen van de klimaatverandering die nu al voelbaar zijn, schrijft het Franse agentschap Agence Eau Seine Normandie.

De 777 kilometer lange Seine ontspringt op een hoogte van 446 meter op het plateau van Langres. De rivier wordt gevoed door het regenwater uit haar stroomgebied, dat 77.000 km² groot is en naast een groot areaal intensieve landbouw (60 procent van de oppervlakte van het Seinebekken) uit veel stedelijk gebied (Parijs, Rouen en Le Havre) bestaat. Stroomopwaarts van Parijs monden de Aube, Yonne, Marne en Oise uit in de rivier. Na Parijs zijn dat onder meer de Epte, Andelle, Eure, Risle.

Waterafvoer
De waterafvoer van de Seine wordt ondersteund door 4 grote reservoirs stroomopwaarts van Parijs. Deze zijn bedoeld om overstromingen in de winter te beperken en de rivier te voeden in droge tijden. Tijdens aanhoudende droogte schommelt het laagste debiet in de Seine tussen 75 en 90 m³/seconde. Normaal duurt zo’n periode 15 dagen, maar in 2022 was de afvoer 3 maanden extreem laag.

Het was een voorproefje van wat komen gaat: niet alleen neemt het aantal droge perioden toe, Agence Eau Seine Normandie voorziet dat het debiet in het Seinebekken tussen 2030 en 2060 ook met 30 procent afneemt als gevolg van temperatuurstijging - bij hogere temperaturen neemt de verdamping toe, ook in de stuwmeren.

Ander verwacht effect van de klimaatverandering: de jaarlijkse aanvulling van het grondwater in het stroomgebied daalt met 16 procent tegen het midden van deze eeuw door vermindere neerslag.

Extreme regenval
Naast droogte krijgt het stroomgebied ook te maken met meer extreme regenval. “Regenwater dat in landelijke gebieden afstroomt, neemt voedingsstoffen mee die afkomstig zijn van bodemerosie en zwevende deeltjes. Deze input verhoogt het risico op vervuiling, eutrofiëring en verstopping van rivieren”, schrijft Agence Eau Seine Normandie. Maar extreme regenval betekent ook: overstromende rioleringssystemen en directe lozingen op de rivier.

Nog een gevolg van de klimaatverandering: de watertemperatuur stijgt. Er is al een verschil van 2°C waargenomen in de rivieren de Seine en de Marne, schrijft het agentschap. “En de temperaturen zullen blijven stijgen naarmate de atmosfeer opwarmt, met pieken in de zomer tijdens hittegolven.” Hogere watertemperatuur betekent achteruitgang van flora en fauna - het onderwaterleven verslechtert en soorten verdwijnen.

Actie
Om deze trends te keren, moet de veerkracht van de Seine verbeteren en dit hangt voornamelijk samen met betere infiltratie van regenwater, schrijft Agence Eau Seine Normandie. “We moeten actie ondernemen in het hele stroomgebied van de Seine.”

Dat houdt onder andere in dat beheer van regenwater zo ver mogelijk stroomopwaarts moet worden verbeterd zodat het water beter wordt vastgehouden en langzamer infiltreert. Andere maatregelen die het agentschap voor ogen heeft: overstromingsgebieden aanleggen, dammen en stuwen verwijderen, oevervegetatie herstellen, groene ruimten creëren in steden en grondwateronttrekking in de kustgebieden terugdringen om verzilting tegen te gaan.

Parijs
In Parijs ligt er een ander actieprogramma. Om de waterkwaliteit te verbeteren zetten de lokale autoriteiten en het Franse wateragentschap Agence de l'Eau in op verbetering van de afvalwaterzuivering, beter beheer van regenwater (met name bij extreem weer), aansluiting van woonboten in de rivier op het hoofdrioleringssysteem en herstel van defecte aansluitingen in zo'n 35.000 huizen.

De bouw van het grote ondergronds waterreservoir in de wijk Austerlitz is onderdeel van het programma. Dit reservoir zal regenwater, gemengd met afvalwater, opvangen bij hevige regenval. Zo wordt voorkomen dat het in de Seine wordt geloosd.

Critici vragen zich af of de maatregelen toereikend zijn om het vuile water in de Seine zo schoon te krijgen dat er weer in gezwommen kan worden, zoals in de 18e eeuw toen zwemmen in de Seine een essentieel onderdeel was van het Parijse leven.

Als het zover komt, dan is het een illusie om te denken dat je overal in de Seine een duik kunt nemen. De stad werkt aan gereguleerde en bewaakte zwembaden. In 2025 moeten er 2 locaties open zijn. In totaal zijn er zo'n 20 potentiële locaties aangewezen, verspreid over 16 gemeenten in de regio Groot-Parijs.

Maar eerst strijden Olympiërs komende zomer in de rivier om goud, zilver en brons. We gaan het zien. Of niet.