De invasieve Japanse Duizendknoop komt steeds vaker voor in de uiterwaarden in Nederland. Als de plant zich verspreidt vormt hij snel dichte vegetaties, waardoor er een verhoogd overstromingsrisico ontstaat in de zomer en de herfst. Een landelijk bestrijdingsplan van de exoot zou aan te bevelen zijn, zegt onderzoeker Mijke van Oorschot.
Van Oorschot (Deltares en Universiteit Utrecht) onderzocht samen met onderzoekers van de Universiteit Utrecht, de Radboud Universiteit en het Duitse Instituut voor Uiterwaardecologie de gevolgen van de verspreiding van invasieve exotische planten, zoals de Japanse Duizendknoop en de Reuzenbalsemien. Deze planten groeien sneller en vormen dichtere vegetaties in de Europese uiterwaarden dan de oorspronkelijke vegetatie. In Nederlandse riviergebieden duiken de invasieve planten ook steeds meer op.
Met name op plekken waar de rivier nieuw zand heeft neergelegd, verspreiden exoten zich als een pest, stellen de onderzoekers. Van Oorschot: “De Japanse Duizendknoop kan zich met name op verstoorde, open plekken goed ontwikkelen als pionier, net zoals wilgen en populieren. Van de Japanse Duizendknoop weet ik dat hij steeds vaker wordt gesignaleerd in Nederlandse uiterwaarden, maar voor zover ik weet is hij nog niet super dominant.” Maar dat is waarschijnlijk een kwestie van tijd. “Er zijn veel exoten in Nederland, zowel planten als dieren, maar daarvan wordt slechts een kleine selectie, zoals de Duizendknoop en Reuzenbalsemien, invasief. Deze kunnen de natuurlijke overplanten wegconcurreren.”
De onderzoekers bepaalden aan de hand van modellen in hoeverre de vegetatie van invloed is op de waterstanden in rivieren. “Modelresultaten lieten zien dat in het ergste geval de invasieve soort al binnen een paar jaar dominant was en waterstanden met ongeveer 35 procent verhoogde.” Als de Japanse Duizendknoop, die in steden al voor veel overlast zorgt, volgens dit patroon ook de uiterwaarden gaat domineren, ontstaan er problemen, aldus de onderzoekers. “Zijn dichtere begroeiing houdt het water beter tegen dan typische Nederlandse overplanten zoals wilgen en populieren. Daardoor stroomt de rivier langzamer, en wordt de waterstand nog hoger bij hoogwater.”
Daardoor neemt de kans op overstromingen toe. Hoe groot dat risico is, is lastig te bepalen, zegt Van Oorschot. “Het is van veel factoren afhankelijk. Het huidige debiet, de timing van het hoge water en natuurlijk hoe dominant de Duizendknoop aanwezig is in de uiterwaard. Mijn modelresultaten laten zien dat in een hypothetisch doom-scenario, dus waar de uiterwaard volledig wordt gedomineerd door duizendknoop, de waterstanden met 35 dus procent omhooggaan ten opzichte van de natuurlijke situatie. ” De onderzoeker tekent daarbij wel aan dat dit scenario geldt voor een specifiek gebied in Frankrijk en de bodemhoogte die ze in haar modelberekening had ingevoerd. “Dit kun je niet zo direct overnemen voor andere gebieden.”
Toch is het tijd voor actie. Op basis van het onderzoek doet de onderzoeker de aanbeveling om de Japanse Duizendknoop te bestrijden zodra deze wordt gesignaleerd in een riviergebied. “En een landelijk bestrijdingsplan lijkt me wel een goed idee, aangezien hij steeds dominanter wordt.”
