Bij de versterking van de Lekdijk tussen Kinderdijk en Schoonhovenseveer zijn verkeerde technieken toegepast waardoor woningen achter de dijk kampen met ernstige scheurvorming. Dat stelt hoogleraar Stefan van Baars in een onderzoek. Waterschap Rivierenland is opgeschrikt door de studie en neemt de bevindingen ‘zeer serieus’. Kennisinstituut Deltares is gevraagd om een second opinion. Ook gaat het waterschap intern de discussie aan over de kwaliteitszorg.
Stefan van BaarsVan Baars, verbonden aan Research Unit in Engineering Science van de Universiteit van Luxemburg, heeft het onderzoek op eigen initiatief gedaan. Aanleiding waren de problemen met huizen achter de Lekdijk bij Nieuw-Lekkerland waar hij kennis van had gekregen, zo blijkt uit zijn rapport ‘De Lekdijk is lek gestoken!’. De hoogleraar, specialist in grondmechanica en funderingstechniek, vroeg bij waterschap Rivierenland geotechnische stukken over het project op en bestudeerde vervolgens opzet en aanpak van de dijkversterking.
Die is in 2018 afgerond. De Lekdijk tussen Kinderdijk en Schoonhovenseveer moest over een lengte van 10 kilometer worden versterkt. Tijdens de veiligheidstoetsing in 2007 bleek dat de dijk op de zuidelijke oever op een groot gedeelte niet voldeed aan de veiligheidsnormen. Het risico bestond dat de dijk bij extreem hoogwater kon falen en dus niet meer veilig zou zijn.
Complexe klus
De versterking werd onder het programma van HWBP-2 uitgevoerd en duurde van oktober 2013 tot juli 2018. Een ingewikkelde klus door de slappe veenachtige ondergrond, met als extra complicerende factor de circa 450 panden die langs en soms in de dijk waren gebouwd en waarvan een aantal ook scheuren opliep tijdens de werkzaamheden.
De aannemerscombinatie Dijkverbetering Molenwaard (CDVM) gebruikte verschillende versterkingsconstructies zoals diepwanden en boorpalen, waarvan er 1.350 werden geplaatst. En die boorpalen hebben de bodem lek geprikt, aldus Van Baars.
Hij schrijft: “De peilbuizen die gebruikt worden door ingenieursbureau Adcim bewijzen dat er een grote lekkage naar boven is van het grondwater, vanuit de diepe zandlaag die in open verbinding staat met de Lek, via de kieren die ontstaan zijn langs de boorpalen. Dit is de reden waarom normaliter geen harde elementen zoals boorpalen en diepwanden door een dijk heen geprikt mogen worden.”
Door de toegepaste dijkversterkingstechnieken zijn er problemen ontstaan met woningen achter de dijk, stelt de hoogleraar. Ze verzakken en schuiven met scheurvorming tot gevolg, ‘een niet-te-ontkennen causaal verband’ met de dijkversterking, aldus het rapport. Volgens de InSAR satellietmetingen vertonen huizen opvallend grote verzakkingen, of zelfs ook stijgingen, schrijft de hoogleraar.
Van Baars: “Opvallend is dat de probleemhuizen eigenlijk allemaal tussen de dijk en de kwelsloot inleggen, en dat de problemen ontstaan zijn na de werkzaamheden. Het handelt hoofdzakelijk om ernstige scheurvorming bij woningen achter de Lekdijk in Nieuw Lekkerland door verschuivingen en verzakkingen, en om schimmelvorming door vernatting van de grond rondom deze woningen.”
Zes aspecten
De hoogleraar benoemt in zijn rapport zes aspecten die hij heeft onderzocht en waar hij kanttekeningen bij plaatst. Door het al genoemde ‘lek prikken’ van het klei-veenpakket bestaat naast de kwelvorming en vernatting de kans dat het achterland ‘openbarst’, wat bij hoogwater in de Lek tot een dijkdoorbraak kan leiden, aldus de hoogleraar.
Hij zag in de projectstukken ook andere fouten zoals het verkeerd berekenen van de consolidatie van de grond die in lagen moest worden aangebracht, het ‘vrijwel niet’ doorberekenen van de grondverplaatsingen, het ontbreken van een ‘gedegen door onafhankelijke experts getoetste risicoanalyse’, wat ook gold voor een ‘gedegen meetcampagne’ als kwaliteitsborging. “Hiervan is weinig aangetroffen in de geotechnische documenten van het ontwerp.”
De hoogleraar ziet na zijn onderzoek veel gelijkenis met de situatie bij het Kanaal Almelo - De Haandrik in Overijssel, waar huizen langs het kanaal zijn verzakt door piping na het baggeren van het kanaal. Ook daar deed hij onderzoek naar de oorzaak en de gevolgen.
Uiterst serieus
Co VerdaasHet rapport heeft het waterschap als opdrachtgever van de dijkversterking op scherp gezet. Dijkgraaf Co Verdaas zei afgelopen week in een extra vergadering van de commissie waterveiligheid: “We nemen dit uiterst serieus. Als een deskundige buitenstaander met zo’n kritisch rapport komt, kun je maar één ding doen: responsief, ontvankelijk reageren.”
Dat vult het dagelijks bestuur in met de opdracht aan kennisinstituut Deltares om een onderzoek te doen naar de bevindingen van Van Baars. Dat rapport moet medio juni binnen zijn, schetste Verdaas, die ook vaststelde dat er geen enkele aanwijzing is voor een acuut veiligheidsprobleem. “Ook omdat het water nu niet hoog is.”
De dijkgraaf stelde dat verdere afwikkeling in alle openheid en in overleg met gemeente, bewoners en stakeholders moet plaatshebben. Goede communicatie is cruciaal, zei de dijkgraaf, die vroeg geen voorbarige conclusies te trekken, maar ook de mogelijke impact schetste door te stellen dat het rapport mogelijk ‘de positie van het waterschap raakt en de wijze waarop de organisatie werkt’. “We gaan niet in het defensief of bagatelliseren, geenszins. Alles moet op tafel komen. Lessen die we kunnen leren, gaan we ook leren.”
Risico's
Zorg van het waterschap is het verlies van vertrouwen bij omwonenden in de versterkte dijk, maar ook roept het rapport van Van Baars de vraag op: beheersen we de risico’s wel voldoende?
Heemraad Hennie Roorda nam daar in de vergadering van het algemeen bestuur van afgelopen vrijdag een voorschot op na vragen uit het AB: “Het is goed dat we met elkaar de discussie aangaan over kwaliteitsborging en de vraag hoe we die kunnen optimaliseren. Maar laten we daar ook het rapport van Deltares in meenemen. En binnenkort komt de Rekenkamer ook met een onderzoek naar beheersing van risico’s bij grote projecten. Ook dat onderzoek zou in zo’n discussie betrokken moeten worden.”
FEEST EN PRIJZEN
In september 2018 werd op het nieuwe haventerrein in Streefkerk de voltooiing van de dijkversterking en de verbetering van de ruimtelijke kwaliteit van het omringende gebied gevierd. De robuuste Lekdijk kon de waterstijging als gevolg van klimaatverandering tot in de verre toekomst aan.
Het project won zowel de InfraTech Innovatieprijs als de Cobouw Publieksprijs, met waardering voor de toegepaste innovaties zoals boorpalen, opvijzelbare woningen, een klimaatdijk in de kern van Streefkerk en toepassing van nieuwe ontwikkelingen als augmented reality en inmeten met drones.
MEER INFORMATIE
Rapport De Lekdijk is lek gestoken!
