De kwaliteit van de drinkwaterwinningen in Nederland laat nog altijd te wensen over en is in de afgelopen jaren ook niet merkbaar verbeterd. Dat stelt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) vast na onderzoek. In meer dan de helft van de winningen vormt de waterkwaliteit een probleem. Probleemstoffen worden in 135 van de 216 winningen aangetroffen.
Door de droogte in de afgelopen worden de concentraties van de vervuilende stoffen ook nog eens hoger, waardoor drinkwaterbedrijven meer inspanningen moeten doen om het water te zuiveren. Dit is tegengesteld aan het beleidsdoel om drinkwater te maken met meer eenvoudige zuiveringstechnieken.
De droge en warme zomers van 2018 en 2019 onderstrepen dat beschikbaarheid en kwaliteit van oppervlaktewater voor drinkwater onder druk kan komen te staan, schrijft het RIVM. “Ook voor grondwaterwinningen is een dergelijk effect waargenomen.” Grondwatervoorraden staan onder druk door dalende grondwaterpeilen, toenemende concurrentie in gebruik grondwater (oa beregeningsputten) en stijgende drinkwatervraag.
Lange responstijd
Aan de waterschappen, provincies, gemeenten en de Rijksoverheid heeft het niet gelegen, zij hebben de afgelopen jaren veel gedaan om de kwaliteit van de drinkwaterbronnen te verbeteren, stelt het instituut vast. Maar met nog weinig zichtbaar resultaat. Het instituut schrijft dit toe aan de lange responstijd van genomen maatregelen, het is dan ook te vroeg om een oordeel te vellen over de effectiviteit van genomen beleidsmaatregelen.
Los daarvan, trekt het instituut de conclusie dat er nog een flinke opgave ligt om de toestand van de drinkwaterbronnen veilig te stellen. En eigenlijk is die opgave nauwelijks kleiner geworden sinds de eerste generatie gebiedsdossiers uit 2014, staat in het rapport.
Gebiedsdossiers, de basis voor een uitvoeringsprogramma om drinkwater te winnen, bevatten feitelijke informatie over het beschouwde gebied, zoals kenmerken van de winning, waterkwaliteitsdata en benutbare capaciteit. Werken met deze gebiedsdossiers is een belangrijk instrument om verbetering te brengen in aanpak, zoals de interactie tussen de partijen die betrokken zijn bij de winning, stelt RIVM. Dat is nodig, want om tot betere resultaten te komen moet er meer duidelijkheid komen over wie waarvoor verantwoordelijk is. “De regie voor de meeste onderwerpen ligt deels bij het Rijk en deels bij de provincie. Dit komt echter niet altijd goed naar voren in de gebiedsdossiers.”
Tekortkomingen
De huidige werkwijze met de gebiedsdossiers is ook niet geschikt om de toestand van de drinkwaterbronnen op landelijke schaal in beeld te brengen. Reden is dat er verschillen zijn in gebruikte methoden, data, aanpak en actualisering van de dossiers. Ook ziet het instituut tekortkomingen in het vastleggen van genomen maatregelen en de effecten ervan. “Daarnaast richten ze (gebiedsdossiers, red) zich nauwelijks specifiek op de aanpak van de gesignaleerde waterkwaliteitsproblemen of de benutbare capaciteit.”
Er moet meer aandacht komen voor de voortgang, effectiviteit, monitoring en indien nodig bijsturing van maatregelen die worden genomen door de betrokken partijen bij de waterwinning. De Landelijke Werkgroep Gebiedsdossiers zou dit kunnen begeleiden, schrijft het RIVM, dat met het oog op de naderende Omgevingswet ook wijst op het toenemende belang van lokale belangenafwegingen bij individuele winningen. “Een goede verankering van beschermingsgebieden in lokale ruimtelijke plannen en in calamiteitenplannen van regionale actoren wordt nog belangrijker en is bij veel winningen nog niet voldoende gedaan.”
'REGENWATER GEEN DUURZAAM ALTERNATIEF'
Regenwater is niet schoon genoeg om als drinkwater te gebruiken. Ook is de hoeveelheid die valt en opgevangen wordt op daken en in bassins niet genoeg om een gezin het hele jaar van voldoende drinkwater te voorzien. Dat maakt regenwater niet duurzamer als drinkwaterbron dan het gebruik van grondwater of oppervlaktewater, stelt het RIVM in een tweede onderzoek.
Het instituut deed een literatuurstudie naar regenwater als alternatieve bron voor drinkwater, inhakend op een aantal initiatieven om regenwater als drinkwater te gebruiken.
Het onderzoek van RIVM is een waarschuwing: regenwater staat bloot aan veel mogelijke vervuilingen. “Het opgevangen regenwater kan bacteriën en virussen bevatten uit de ontlasting van dieren, zoals vogels. Daarnaast kan er lood in zitten uit loden regenpijpen, en pesticiden van landbouwbedrijven in de omgeving.”
Omdat de kwaliteit van regenwater sterk kan verschillen, is het belangrijk om die kwaliteit te meten, schrijft het instituut. “Het is alleen lastig om aan te geven waar en hoe vaak dat nodig is om de veiligheid te kunnen garanderen. Het ligt voor de hand om te beginnen met een meetprogramma zoals dat bestaat voor oppervlaktewater als bron voor drinkwater."
Het is wel technisch mogelijk om verontreinigingen uit het regenwater te halen om het daarna als drinkwater te gebruiken, schrijft RIVM. “Deze zuivering kan wel duur zijn.”
MEER INFORMATIE
RIVM-rapport over de staat drinkwaterbronnen (pdf)
RIVM-rapport over regenwater als alternatieve bron (pdf)
H2O-vakartikel: Regenwater als bron voor drinkwater in Nederland: weegt milieuwinst op tegen de kosten?
