De grootschalige bouw van windparken op de Noordzee heeft effect op het ecosysteem van diezelfde zee, zoveel is inmiddels wel duidelijk. Maar hoe en waarom precies nog niet. Het nieuwe onderzoeksproject NO-REGRETS gaat daar de komende vijf jaar naar op zoek en Deltares speelt daarbij een belangrijke rol.
Luca van Duren"Wij zijn verantwoordelijk voor het integreren van modelstudies en meetcampagnes, zodat de impact van windparken op het Noordzee-ecosysteem nauwkeurig te analyseren en voorspellen is", zegt Luca van Duren, expert mariene ecologie bij Deltares.
De focus ligt in dit deel van het onderzoek op het modelleren van hydrodynamica (stromingen) en het simuleren van de verspreiding van slib in zee. Tegelijk wordt hierbij gekeken naar de impact van klimaatverandering, die volgens Van Duren deels tegengesteld is aan die van windparken, maar deels ook in het verlengde daarvan ligt.
"Dat heeft te maken met de gelaagdheid van de waterkolom. Als ‘s zomers de bovenlaag van het water opwarmt, dan mengt het slecht met de lagen daaronder. Door de getijdenstroom die door het windpark gaat, ontstaan wervelingen achter de turbinepalen. Dat beïnvloedt belangrijke ecologische processen, zoals de groei van fytoplankton, de basis van het voedselweb in zee."
Consortium
Het NO-REGRETS-project, dat komend voorjaar van start moet gaan, is mogelijk dankzij een subsidie van 6,7 miljoen euro van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). De afkorting staat voor: North Sea Renewable Energy: Gaining the Required Ecological Knowledge for the Transition.
Voor het project is een breed consortium gevormd, dat bestaat uit kennisinstellingen als Deltares, Wageningen Marine Research, een aantal universiteiten, Naturalis en het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ, tevens de trekker van het project). Daarnaast doen ook ingenieursbureaus als Arcadis en Boskalis mee, evenals organisaties uit de visserijsector, ngo’s en bedrijven als RWE en Ørstedt.
NO-REGRETS onderzoekt de effecten van offshore windenergie onder, maar ook boven water, bijvoorbeeld voor vogels. Het is volgens Van Duren een “perfecte aanvulling” op al langer lopend onderzoek als het ‘Windenergie op zee ecologisch programma’ (Wozep) van Rijkswaterstaat.
Onderliggende processen
Bij het nieuwe project gaat het om fundamenteel onderzoek naar de onderliggende processen, aldus Van Duren. "Er zijn al best veel data beschikbaar over de Noordzee. Maar waar we nu behoefte aan hebben, is aan validatie van onze modellen voor windparken en aan betere voorspellingen. Daarom gaan we ook veldwerk doen."
Het uiteindelijke doel van NO-REGRETS is bij te dragen aan een duurzame inrichting van de Noordzee, waarbij natuur, windenergie en economische activiteiten als de visserij met elkaar in balans zijn.
Van Duren heeft niet de illusie dat de huidige windparken op grond van de onderzoeksresultaten aangepast zullen worden. "Maar de inzichten kunnen wel meegenomen worden bij de bouw van nieuwe windparken. Als je goed inzicht hebt in wat er gebeurt in verschillende delen van de Noordzee, kun je optimaliseren. En dat komt zowel de natuur als de visserijsector ten goede."
Eerlijker voor de boeren en de maatschappij.
Het pleidooi voor meer overleg in het kader van grensoverschrijdend waterbeheer met Duitsland en België, maar ook met Luxemburg, Frankrijk en Zwitserland, is wel steekhoudend. Het stroomgebied van de Rijn beslaat naast Nederland immers Zwitserland, Duitsland en Frankrijk. Stroomgebied van de Maas beslaat naast Nederland ook Frankrijk, Luxemburg, België en Duitsland. Voor zover ik weet zijn er in waterschapverband slechts een aantal pilots hier momenteel concreet mee bezig o.a. via het ontwerpen en operationaliseren van grensoverschrijdend waterbeheer rondom de Overijsselse Vecht en ook voor delen van het Roer stroomgebied dat aansluit op de Maas. Ruimte voor de rivieren in Nederland gaat maar beperkte impact hebben als niet eenzelfde inhaalslag gaat plaatsvinden in de bovenstrooms genoemde landen.
Acht kennisinstituten uit Nederland, België, Duitsland en Luxemburg gaan daarom onder coördinatie van Deltares onderzoek doen naar beter beheer van grensoverschrijdende regionale stroomgebieden. De watersnood in juli 2021 heeft geleerd dat autoriteiten hier geen goed overzicht over hebben en dat kennis over de overstromings- en droogterisico’s langs de kleinere grensoverschrijdende zijrivieren van de Maas en Rijn nog heel versnipperd is.
Het artikel stelt terecht dat voor grensoverschrijdend waterbeheer nog te weinig urgentie is.