Burgers kunnen heus wel goed omgaan met drinkwater, als we hen daarbij helpen, duidelijk maken waarom het verstandig is en vooral goed informeren. Dat is de sleutel. Communicatie is misschien zelfs belangrijker dan beprijzing met gestaffelde, progressieve drinkwatertarieven. Het gaat daarbij niet om meer omzet. Doel is het genereren van extra prikkels die huishoudens bewegen tot spaarzaam gebruik van drinkwater dat nog steeds goedkoop is en juist daarom zo waardevol.
door Jos Peters
Jos Peters Zijn we samen op weg naar Day Zero, de dag dat ergens in Nederland geen water uit de kraan komt? In sommige regio's is het nu al penibel. Het is twijfelachtig of er genoeg drinkwater zal zijn voor de daar geplande woningen. Let op, water is er zat, maar waterbedrijven hebben te weinig winvergunningen om drinkwater te kunnen produceren en leveren.
De sector roept nu overheden op tot actie: vaart maken met extra vergunningen en regie pakken om iedereen aan te zetten tot waterbesparing. Nou, ik kén die overheden, die zullen komen met wetten en bezwaren, die starten opnieuw een onderzoek. Ik zou daarop niet wachten. Hier wat suggesties hoe de sector zelf met besparing het voortouw kan nemen, waar publieke aandeelhouders -en volgens mij gaan die erover - niet tegen kúnnen zijn.
Ooit plaatste de Waprog - toen het waterbedrijf van de provincie Groningen – binnen een jaar tijd ruim 100 duizend traditionele watermeters. Beoogd was een eerlijker waterrekening voor de burgers. Dat is gelukt. En waterbesparing bleek bijvangst: binnen een jaar daalde het totale verbruik met 10 procent. Blijvend. Momenteel betaalt al bijna elk Nederlands huishouden op basis van het verbruik in het voorbije jaar. Toch zijn er nog grote stappen te zetten. Daar kom ik op.
Eerst iets over hoe ik zelf thuis bespaarde op stadswarmte. De temperatuurregeling was kaduuk. Het was ‘s nachts warmer dan ik wilde. Mijn energierekening bracht me in de benen. Inmiddels heb ik slimme gadgets: digitale warmtemeter, nieuwe thermosstaatknoppen, app. Mijn warmteverbruik daalde met 40 procent.
Alles kan ik nu regelen, zelfs als er niemand thuis is. Ik ontvang nuttige feedback (‘uw verbruik is hoger dan vorige maand’ of ‘open raam gedetecteerd’) en word overladen met complimenten als ik me duurzaam gedraag. Informatie en communicatie zijn de sleutels tot ander gedrag. Ook fijn, ik hoef mijn meterstanden niet meer door te geven. Mijn energiebedrijf ziet en weet alles. Daar heb ik voor getekend.
We zijn al bekend met nacht- en dagstroom. Waarom niet met winter- en zomerwater?
Terug naar het water. Waterbesparing was lang nauwelijks een thema. De vorige Beleidsnota Drinkwater liet het thema onbesproken want de sector was verdeeld: ‘waterbesparing, is dat nou wel nodig?’ Ooit interviewde ik een natuurorganisatie, dit is wat ik terugkreeg: ‘met waterbedrijven praten over waterbesparing, is als praten met een kalkoen over kerstmis, elke niet verkochte kuub kost een euro’. Intussen zijn de gelederen gesloten: uiterlijk in 2035 moet het hoofdelijk verbruik, nu nog 50 kuub per jaar, niet meer zijn dan gemiddeld 40.
Dat kunnen we halen. Als we de dure hobbel nemen, als we ook drinkwater slim bemeteren, valt ‘sluipverbruik’ onmiddellijk op, bijvoorbeeld van druppende kranen en doorlopende toiletten. We zien met eigen ogen dat korter douchen slim is en hoeveel we verkwisten met het besproeien van de tuin en het vullen van een zwembad. Zelfs ver weg van huis kunnen we checken of er sluipverbruik is, of er meer verbruik is dan door diegene die voor de plantjes zorgt.
We zijn al bekend met nacht- en dagstroom. Waarom niet met winter- en zomerwater? Piekverbruik is duur, dat bepaalt namelijk de capaciteit van zuiveringen, reinwaterkelders en transportleidingen. Niet gek dus als we zomerwater duurder maken en als we het vastrecht laten oplopen met het piekverbruik dat een slimme meter prima kan vaststellen.
Als burgers via de schoonwaterrekening eveneens betalen voor de inzameling en zuivering van het gebruikte drinkwater, denken ze nog wel een keer extra na voordat ze water verspillen
Ik stel me voor dat mijn waterbedrijf me jaarlijks ook het volgende laat weten: ‘uw maximum uurverbruik in 2023 was x liter, uw vastrechttarief is daarom y euro per maand’. En waarom werken we nog steeds niet met wat we ooit het ‘waterspoor’ noemden? Als burgers via de schoonwaterrekening eveneens betalen voor de inzameling en zuivering van het gebruikte drinkwater, denken ze nog wel een keer extra na voordat ze water verspillen. Dat zal ze leren.
Verbruiks- en prijsplafonds voor energie blijken effectief. Wat is er mis met een verbruiksplafond voor drinkwater? Zeg jaarlijks 40 kuub per persoon. Elke kuub daaronder kost het basistarief, elke kuub daarboven is fors duurder.
Een primaire levensbehoefte willen we niemand ontzeggen. Dus krijgt iedereen jaarlijks een basishoeveelheid gratis. Zeg 15 kuub. Omliggende landen doen dat al. En ja, het waterbedrijf moet dan weten hoeveel ‘ingezetenen’ er zijn ‘achter de meter’. Dat kan het probleem niet zijn, dat lukt ook prima bij heffingen van gemeente en waterschap. Nóg een voordeel: ook armlastige gezinnen met kleine kinderen krijgen grip op hun waterrekening. Ik zou niet weten waarom ze dan de factuur niet hoeven te betalen.
Mijn glazen bol: over 10 jaar heeft iedereen een slimme watermeter. Dat kan lukken als we niet nóg langer treuzelen, als we nu beginnen met grootschalige uitrol.
Jos Peters is waterexpert en -activist
