H2O Podium

Minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) werkt met waterbeheerders aan een KRW-Impuls: een extra inzet op verbeteracties. Zijn verwachting is ‘dat Nederland daarmee in 2027 kan voldoen aan de KRW’. Dat is een opvallende belofte. Er wordt al zo lang hard gewerkt aan het halen van de KRW-doelen. Hoe gaan we nu ineens slagen? Over de invulling van de Impuls horen we pas de komende zomer meer. Vooruitlopend daarop deelt Lisette de Senerpont Domis haar visie met ons: waar zitten de belangrijkste knelpunten, en wat is er nodig voor een succesvolle aanpak? De Senerpont Domis is onder meer aquatisch bioloog bij het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en lid van de Ecologische Autoriteit.

Omgaan met onzekerheden is voor veel mensen lastig. We willen er liever niet aan denken. Toch zal het erkennen, sommigen zeggen zelfs 'omarmen', van onzekerheden helpen om meer grip te krijgen en betere beslissingen te nemen.

Terwijl de ene crisis (stikstof) zich voortsleept, dient de volgende zich alweer aan: waterkwaliteit. In de media klinkt aanzwellende ketelmuziek over het naderende echec. Even voor de duidelijkheid: het is géén nieuws. Het failliet van het waterkwaliteitsbeleid wordt in kennerskringen al jaren aangekondigd: in 2027, het examenjaar van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW), gaan we nat.

Het Hoogheemraadschap van Rijnland gaat dwingende regels opleggen voor de klimaatbestendige inrichting van nieuwe grote gebiedsprojecten. Stefan Kuks vindt dit een voorbeeld dat navolging verdient. Vanuit zijn verschillende rollen – voorzitter van de stuurgroep van het Deltaprogramma Ruimtelijke adaptatie (DPRA), hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Twente en watergraaf van waterschap Vechtstromen – constateert hij: "Al twintig jaar gaan we overal en met iedereen het gesprek aan over klimaatmaatregelen. Maar met alleen vrijwilligheid blijken we het niet te redden."

‘De Waarheid’ was in mijn jeugd een communistisch dagblad waarvan bijna iedereen begreep dat het nieuws wat rood gekleurd was. Ook tegenwoordig is de waarheid een rekbaar begrip. Feiten liegen niet, maar mét feiten kan je vaak meerdere kanten op. Iets wat veel gebeurt in de waterwereld. Ook ik maak me er wel eens schuldig aan.

Nu het stof van de verkiezingen is neergedaald, wordt ook in de bestuurskamers van de waterschappen gesleuteld aan nieuwe coalities. Het zal wennen zijn, want er is een new kid on the block die gelijk aan veel onderhandelingstafels het eerste woord heeft. Daarmee rust op de schouders van de bestuurlijke nieuweling BoerBurgerBeweging (BBB) meteen een zware last, want in het middenbestuur liggen belangrijke, langslepende thema’s te wachten op voortvarende aanpak.

Het RIVM luidde deze week de noodklok: door aanhoudende droogte en een groeiende vraag naar drinkwater dreigt al in 2030 een drinkwatertekort. Een belangrijk bericht, dat ons met de neus op de niet zo rooskleurige feiten drukt. Maar de adviezen die het RIVM vervolgens geeft maken het probleem alleen maar groter. Terwijl de echte oplossing gewoon onder onze neus ligt.

Het onderwerp klimt op de politieke agenda: de noodzaak van circulair watergebruik. We spraken hierover met Peter van der Linde, branchemanager bij ENVAQUA. Deze branchevereniging werkt sinds januari zeer nauw samen met Water Alliance en treedt sindsdien ook onder die naam naar buiten. Zo ontstond een zeer breed netwerk van onderzoekers en bedrijven in de watertechnologie. Van der Linde is hierin medeoprichter van de Expertgroep Circulair Water.

Steeds vaker bekruipt mij als wetenschapper het gevoel dat we wat vergeten als het gaat om keuzes in waterbeheer. Waterveiligheid en zoetwatervoorziening zijn hoofddoelen, maar daarmee is het niet klaar. Het lijkt alsof twee belangrijke onderwerpen wel erg op de achtergrond zijn, namelijk: natuur en klimaatmitigatie. En ook deze twee zijn van groot belang voor de leefbaarheid van onze delta.

De watertechnologie is een fantastische sector, maar presteert qua exportgroei het slechtst van alle topsectoren. Dat zegt Steven van Rossum in H₂O maart. Pijnlijk? Jazeker, maar het is geen nieuws dat de sector onder de maat presteert op de (wereld)markt, succesnummers als Nijhuis Saur Industries, Paques en ook NX Filtration en Hydraloop daargelaten.

Na de verkiezingen worden bij de waterschappen coalities gevormd en coalitieakkoorden opgesteld. Maar het kan ook anders, stelt Constant van Kretschmar onder verwijzing naar het door alle fracties gedragen bestuursakkoord bij het Hoogheemraadschap van Delfland. Dat akkoord leidde in de achterliggende bestuursperiode tot 'een krachtig collegiaal bestuur'. "De grote uitdagingen waar de waterschappen voor gesteld staan is gebaat bij een brede bestuurlijke samenwerking."

De brief van minister Harbers van 25 november jl. aan de 2e Kamer met de titel ‘Water en Bodem sturend’ beoogt met structurerende keuzes houvast te geven aan partijen die plannen of beleid maken voor de korte termijn. Hiermee is een begin gemaakt op het gebied van water, bodem en ruimte. Nu nog een visie voor de lange termijn!

Waterschappers kennen de uitdagingen van de toekomst: klimaatverandering, mondiger burgers, uitstroom door vergrijzing en krapte op de arbeidsmarkt. En we weten: de waterwereld heeft volop innovaties nodig om deze uitdagingen aan te pakken, ook in de toekomst. Maar eerlijk is eerlijk: we weten ook dat de praktijk weerbarstig is. Hoe komt dat? En hoe kunnen we het beter doen? Renz Davits deed voor het Arbeidsmarkt & Ontwikkelingsfonds Waterschappen (A&O fonds Waterschappen) verkennend onderzoek naar de impact van de digitale transformatie voor werk, medewerkers en HR-beleid in de watersector. “Innoveren gaat niet vanzelf,” zegt hij, “Neem vernieuwen serieus en geef mensen de ruimte.”

In H₂O van februari 2023 staat een beschouwing over de besturen van waterschappen. Die worden na de verkiezingen op 15 maart minder rechts door het wegvallen van de geborgde zetels voor bedrijven en beperking van de boerenzetels, aldus de analyse. Johan Raap, 'bedrijfsgeborgde bestuurder', is kritisch over de wending en voelt zich geschoffeerd als zeer betrokken waterschapsbestuurder. 

Reinier van Zutphen, de Nationale Ombudsman en Arno Visser, de aftredend directeur van de Algemene Rekenkamer concludeerden afgelopen januari onafhankelijk van elkaar dat het openbaar bestuur vastloopt. De Ombudsman stelde dat de overheid in de uitvoering faalt en haar beloftes niet nakomt.

In H₂O nummer 1 van februari 2023 staat op pagina 37 een goede beschouwing van Katrien Smet (VMM) en Patrick Willems (KU Leuven) over de Belgische, meer specifiek de Vlaamse, situatie over hemelwaterberging, ook bij particuliere bebouwing. Daarmee wordt het drinkwater gebruik aanmerkelijk verminderd met ruim 35 liter (per dag per inwoner!). 

Dit jaar staan we stil bij de Watersnoodramp van februari 1953, nu 70 jaar geleden. We prijzen de Deltawerken, het antwoord op de ramp, die een robuuste verdediging vormen en het waterveiligheidsbeleid schragen. Toch wordt het beleid bijgesteld, nu na de ramp in juli 2021 toen door extreme regenval in België, Duitsland en Limburg stad, dorp en land onder water liepen met ingrijpende gevolgen.