‘De Waarheid’ was in mijn jeugd een communistisch dagblad waarvan bijna iedereen begreep dat het nieuws wat rood gekleurd was. Ook tegenwoordig is de waarheid een rekbaar begrip. Feiten liegen niet, maar mét feiten kan je vaak meerdere kanten op. Iets wat veel gebeurt in de waterwereld. Ook ik maak me er wel eens schuldig aan.
door Harrie Timmer
Harrie TimmerMooi voorbeeld is het risico van pesticiden voor het watersysteem. De landbouw stelt terecht dat het totaal aantal gebruikte kilo’s en de emissies naar het oppervlaktewater gestaag afnemen. Dat is de waarheid en gevoelsmatig heel goed. Het Planbureau voor de Leefomgeving stelt daartegenover dat er per hectare meer pesticiden worden gebruikt en dat per saldo de toxiciteit voor het waterleven toeneemt. Dat is óók waar en weer niet zo goed.
In de bestrijdingsmiddelenatlas zien we de laatste 15 jaar een afname van bestrijdingsmiddelen bij innamepunten voor drinkwater. Waarheid en mooi. De drinkwaterbedrijven zien echter dat deze afname stagneert, dat de afgesproken reductiedoelen niet worden gehaald en dat er steeds meer grondwaterwinningen met bestrijdingsmiddelen te kampen hebben. Ook dit is waarheid en weer zorgelijk.
Tweede voorbeeld is de droogte en de waterbalans. Het is al jarenlang te droog op de hoge zandgronden. Wat zeggen de feiten en wat is dus wijsheid? Feit is dat de winning van grondwater voor drinkwater op jaarbasis de grootste (geregistreerde) onttrekking is. Dit water wordt ook nog gedeeltelijk gebruikt voor het doorspoelen van de wc. Dat is beide waar en gevoelsmatig helemaal fout.
‘Door wat te spelen met de definitie, de tijdschaal en wat selectief te winkelen, geven feiten een waarheid voor ieder verhaal’
Anderzijds is deze onttrekking slechts 1 procent van al het water dat er valt en binnenstroomt en, als we breder kijken, milieuverantwoord hoogwaardig gebruik. Ook weer waar. Wijs is dus: kijken naar de enorme balanspost van de winterse neerslag. Beter om die langer vast te houden in het voorjaar. Voelt verstandig, maar dit is ook niet zaligmakend. 20 centimeter meer vasthouden levert bij langdurige droogte slechts 2 tot 3 weken respijt. Het is uiteindelijk vooral het gebrek aan regen dat het droog maakt.
De boeren dan. Die onttrekken per jaar een onbekende hoeveelheid grondwater. Volgens schattingen minder dan de drinkwaterbedrijven. Waar, maar wel weer nét als het al droog is (ook waar). Waarheid is ook dat dit water grotendeels via de gewassen verdampt. Dit in tegenstelling tot het onttrokken drinkwater dat vooral netjes via de afvalwaterzuivering terugvloeit naar beekjes (meestal waar). En als we het toch over verdamping hebben; laten we de natuurgewassen niet vergeten. Grassen en naaldbossen zijn ook grote verdampers. Waar. Weg dus met de natuur!
Door wat te spelen met de definitie, de tijdschaal en wat selectief te winkelen, geven feiten een waarheid voor ieder verhaal. Mijn keuze, en natuurlijk echt waar en wijs: er zijn te veel pesticiden in ons water, droogte komt vooral door het klimaat, natuur moet blijven, landbouw ook, hiervoor water vasthouden loont en alle onttrekkingen moeten geregistreerd.
Harrie Timmer is geohydroloog en schrijft een column in het vakblad
MEER COLUMNS VAN HARRIE TIMMER
Hoe dan wel?
Voorbij het stofje van het jaar
Bestuurders en Ingenieurs
Leve Europa
Don’t look down
De disfunctionele kringloop van rijksbeleid en regionale regie
We zijn ze, en ze doen het best goed
Een geborgde zetel voor de regenboogforel
Doen is het nieuwe denken
Het parallelle universum van de waterwereld
Nader onderzoek wordt niet aanbevolen
Een wet op de milieudoelen
U drinkt uw eigen gezeik
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.