Het is een terugkerend patroon. Het is een jaar te droog of te nat, de zeespiegel stijgt, de bodem daalt, het water is te vies en er moet wat gebeuren. De Tweede Kamer stelt kritische vragen. De minister komt met goede en stevige plannen. Het moet zeker 80 procent beter in 2040. Lof alom. De minister heeft ambitie.
door Harrie Timmer
Harrie TimmerJe gaat het pas zien als je het door hebt. Stikstof, Kaderrichtlijn Water, droogte. Allemaal lastige milieudossiers. Allemaal met ambitieuze doelen. Allemaal vakkundig geparkeerd in de verre toekomst. En daar gaat het mis. De afrekening volgt immers zelden. Met een beetje geluk gaat het probleem spontaan weg, maar in veel gevallen verdwijnt het doel geruisloos.
Begin jaren 90 bestreden we de droogte. Het doel was de verdroging vóór 2010 met 40 procent terug te dringen. De drinkwaterbedrijven verplaatsten op verzoek grondwaterwinningen. Minder op de heuvelrug, meer in de polders. Dure ingreep natuurlijk, maar wat moet, dat moet. De grootschalige optimalisatie van het landschap voor de landbouw, de grootste boosdoener, bleef buiten schot. Want ingewikkeld en grote belangen.
Evaluatie in 2007 leerde dan ook dat het niet erg opschoot. Want ja: ingewikkeld en grote belangen. Oplossing was het bijstellen van de ambities naar ‘haalbaar en realistisch’ door alleen bepaalde natuurgebieden te beschouwen. Natuurgebieden die staatssecretaris Bleker daarna nog eens decimeerde. Toen werd het stil rond verdroging, op het geluid van boorwagens na. Het slaan van grondwaterputten ging natuurlijk gewoon door. Het was immers droog, de beken waren steeds eerder leeg en de gewassen hebben toch water nodig. Doelen niet gehaald, maar een kniesoor die daarop let. En trouwens: plannen uit de vorige eeuw. Waar hebben we het over?
Om het parkeren van goede doelen in de vergeetput van de verre toekomst te voorkomen, pleit ik voor een nieuwe wet
Nu het opeens weer drie jaar droog is, knaagt dat. Hetzelfde droogteprobleem, dezelfde belangen. Als we de laatste 30 jaar goed hadden benut waren we een stuk verder geweest. Zonde. Was dit te voorkomen? Ja. Om het parkeren van goede doelen in de vergeetput van de verre toekomst te voorkomen, pleit ik dan ook voor een nieuwe wet. Een wet op de milieudoelen, die een minister verplicht om niet alleen ambitieuze doelstellingen voor 2040 te stellen, maar ook harde doelen voor over 2, 4 en 8 jaar.
Dit op straffe van uitsluitsel van toekomstige openbare functies of zoiets. Bedenk het maar. En natuurlijk niet alleen voor droogte, maar voor álle milieudoelen. Dit jaar invoeren en over twee en vier jaar afrekenen. Laaghangend fruit voor droogte en 2022: alle grondwaterputten geregistreerd, verzegeld en voorzien van watermeters. Ben benieuwd!
Harrie Timmer is geohydroloog en schrijft een column in het vakblad
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.