Reinier van Zutphen, de Nationale Ombudsman en Arno Visser, de aftredend directeur van de Algemene Rekenkamer concludeerden afgelopen januari onafhankelijk van elkaar dat het openbaar bestuur vastloopt. De Ombudsman stelde dat de overheid in de uitvoering faalt en haar beloftes niet nakomt.
door Harrie Timmer
Harrie TimmerArno Visser gaf ook een oplossing: de ongelukkige scheiding tussen beleid en uitvoering moet weg. Dat je op de ene plek beleid maakt (het wat) en op de andere plek uitvoert (het hoe), werkt niet. Haagse beleidmakers weten niet meer wat uitvoerbaar is. Hierdoor ontstaat een parallelle schijnwereld. Vileinste inzicht uit het Telegraaf interview: Den Haag zit vol met beleidsmákers, maar ze maken eigenlijk niks: alleen papier.
Nu is er niks mis met papier. Een prachtig circulair product en beleidsnota’s geven richting. Richting is nodig. We moeten díe kant op, want doel X moet gehaald. Het grote probleem zit ‘m in het daadwerkelijk bereiken van die doelen. Het lukt ons niet goed om te doen wat we beloofd hebben.
De Amerikaanse president Kennedy had het makkelijk. Hij riep in 1961 dat er een mens naar de maan moest. Hij startte het Apollo-project met een helder doel, een capabele organisatie met goede mensen en voldoende budget, en in 1969 stonden ze er.
Hier gaat het bij ons dus mis. In het nationaal waterbeleid wreekt zich dat we niet allemaal Kennedy’s zijn en NASA-raketwetenschappers tot onze beschikking hebben. Lagere organen zoals provincies en waterschappen vinden er vaak zelf ook wat van en claimen regie en eigen beleidsruimte. Belangengroepen duwen en trekken aan het doel (waarom niet naar Mars?, waarom überhaupt?), waarna met name waterkwaliteitsambities vastlopen in de grindbak van goede bedoelingen en steeds vagere uitvoeringsprogramma’s waar schriftgeleerden subtiel allerlei ontsnappingsroutes hebben ingebouwd.
Het lukt ons niet goed om te doen wat we beloofd hebben
Het opmerkelijke is dat waterkwantiteit dat probleem niet kent. Kustverdediging en dijkversterking lijken wél redelijk op orde. Waarschijnlijk door het heldere en breed gedragen doel, de aparte organisatie van het Deltaprogramma en het ruime gereserveerde budget. Onderliggend: dat vinden we blijkbaar belangrijker. Beleidsdoel staat buiten discussie, de uitvoering wordt via het Deltaprogramma en gestructureerd overleg in klassieke 6 jarenplannen gegoten en waar nodig hebben we de Crisis- en herstelwet om versneld een dijkverhoging door te drukken.
We kunnen het dus wel. Er is blijkbaar een tweedeling tussen enerzijds doelen die we écht willen halen en anderzijds doelen waarbij we een stapje de goede kant op ook al voldoende vinden. Inmiddels staat ons ook op waterkwaliteitsgebied het water tot de lippen. Denk aan PFAS en de KRW-doelen. Het lijkt dus een goed idee om de uitvoering van het waterkwaliteitsbeleid zoals de KRW en de lozingen van Zeer Zorgwekkende Stoffen onder een doelgerichte, autonome organisatie met voldoende budget te organiseren. Als we écht wat willen kan dat een stapje de goede kant op zijn.
Harrie Timmer is geohydroloog en schrijft een column in het vakblad
MEER COLUMNS VAN HARRIE TIMMER
Voorbij het stofje van het jaar
Bestuurders en Ingenieurs
Leve Europa
Don’t look down
De disfunctionele kringloop van rijksbeleid en regionale regie
We zijn ze, en ze doen het best goed
Een geborgde zetel voor de regenboogforel
Doen is het nieuwe denken
Het parallelle universum van de waterwereld
Nader onderzoek wordt niet aanbevolen
Een wet op de milieudoelen
U drinkt uw eigen gezeik
Als we verdroging aanpakken (let op: Nederland heeft daartoe een verplichting) kán inderdaad grondwateroverlast de kop opsteken. Je spreekt over ‘totale onbeheersbaarheid van de grondwaterkwantiteit’. Dat snap ik niet. De infiltraties zijn juist uitermate gecontroleerd, ook kwantitatief. Overlast en droogte op de flanken ontstaan zeer snel door overvloedige regen of juist het gebrek daaraan. Overlast door infiltraties in de hoge delen – als het al optreedt - ontstaat echter niet ‘over night’, dat duurt jaren. Als - en voor zover - infiltraties de oorzaak zijn, dreigende overlast kunnen we perfect monitoren en heel effectief bestrijden door het sturen van de infiltraties of door zeer lokaal grondwater te onttrekken. Dat maakt ook nog eens prima bronnen beschikbaar. Het waterbedrijf zou water moeten winnen waar overlast dreigt, bij voorkeur niet daar waar verdroging het gevolg is.