Zuid-Limburg ging afgelopen zomer kopje onder. Het water kwam van alle kanten. Dijkgraaf Patrick van der Broeck was volledig verrast. “Als we dit scenario in een crisistraining hadden gedaan, dan was ik weggelopen en had ik gezegd: wat een onzin! Dat gaat toch nooit gebeuren.” Het gebeurde wél en de Limburgse ramp was een wake-up call voor heel Nederland: de weersextremen worden veel extremer dan waarmee wordt gerekend in stresstesten en adaptatieaanpak.
Tekst Bert Westenbrink | Foto blueice
We lopen door Valkenburg, vier maanden na de ramp. In het centrum zijn de gevolgen van de vloed nog zichtbaar: woningen zijn onbewoonbaar, weggeslagen delen langs de Geul wachten nog op herstel. In juli kolkte het water hier door de oude stad. Het kwam van alle kanten.
Hoe zit dat? Valkenburg ligt ingeklemd tussen plateaus met ingesleten, sterk hellende beken, elk met een klein stroomgebied van 3.000 tot 5.000 hectare, legt omgevingsmanager Arno de Haas uit. Deze lokale beken zorgen regelmatig voor overlast in lente en zomer als er veel water valt. Door het centrum loopt daarnaast de Geul, een ongeveer 58 kilometer lange rivier met regionale voeding in een gebied van 110 vierkante kilometer, deels in Duitsland en met name ook in België. Eenmaal aangekomen in Valkenburg heeft de rivier het meeste water opgehaald in het stroomgebied.
Door een nieuw weerverschijnsel in Noordwest-Europa, een stationair lagedrukgebied, viel er in juli dagenlang regen in de Eifel en de Ardennen en kregen de lokale en regionale stroomgebieden enorme hoeveelheden water te verwerken. In Duitsland en België leidde dat tot overstromingen met vele dodelijke slachtoffers, in Limburg bleef de ramp beperkt tot - enorme - materiële schade die wordt geraamd op 1,8 miljard euro.
In Valkenburg, waar lokale en regionale waterstromen samenkomen, kon het watersysteem de vloed niet aan. De stad liep onder. Bewoners zochten een goed heenkomen of werden geëvacueerd. Het was in no-time crisis. En deze had een omvang die Patrick van der Broeck niet voor mogelijk had gehouden. De dijkgraaf van Waterschap Limburg zegt: “Niemand had dit ooit kunnen bedenken, maar toch is het gebeurd. En ik hoop dit echt nooit meer mee te maken.”