De druiven zijn zuur voor het bestuur van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Het wil geen ontvlechting van Stichting Waternet, maar heeft te maken met een onwillige partner, de gemeente Amsterdam. Die wil niet verder met Waternet en daarmee lijkt het zeker dat de in Nederland unieke watercyclusorganisatie wordt ontmanteld. In de vergadering van de Commissie voor advies Middelen sorteerde het bestuur gisteravond voor op onvermijdelijke besluitvorming in de algemeen bestuursvergadering in juli.
In de gesprekken over een andere organisatorische opzet van de watercyclusorganisatie bleken de verschillende sturingsparadigma’s van gemeente en waterschap - de een wil meer op afstand, de ander direct zeggenschap - niet verenigbaar in een nieuwe organisatievorm.
Na 3 jaar van onderzoek en overleg besloten de dagelijkse besturen van beide overheden eind mei de stekker eruit te trekken. Er ligt nu een hoofdlijnenbesluit om te komen tot splitsing, waar gemeenteraad en algemeen bestuur van het waterschap zich over moeten uitspreken. Na splitsing moet er intensief worden samengewerkt om synergievoordelen zoveel mogelijk te behouden.
Het besluit leidt tot ongemak in het waterschapsbestuur en tot onbegrip binnen Waternet. Dat werd onderstreept door de inbreng van medewerkers die aan het begin van de commissievergadering de mogelijkheid kregen om in te spreken. “Dat u komt tot een besluit van ontvlechting is hartverscheurend voor veel van de 2.300 medewerkers van Waternet”, zei Pancras Koper van de ondernemingsraad van Waternet. “Deze mensen hebben in diverse sessies hun inbreng gegeven, u hebt hun hartenkreten gehoord en ze herkennen zich nu niet in het besluit dat voorligt. Het biedt geen oplossingen voor de tekortkomingen. Geen oplossing voor het cultuurprobleem. Geen oplossing voor gebrek aan leiderschap. Het zal niet zorgen voor aantrekkelijk werkgeverschap. En zal zeker niet bijdragen aan een betere samenwerking in de watercyclus.”
Weldegelijk haalbaar
Peter Piekema, procestechnoloog en medewerker van Waternet, riep het bestuur op de rug recht te houden en moed en bescheidenheid te tonen en de gesprekken met Amsterdam te hervatten over de voortzetting van de watercyclusorganisatie in de vorm van een stichting zonder de drinkwaterpoot (Stichting B) of een dienstverleningsovereenkomst (DVO) met een aansturing zoals de gemeente die wenst. Beide zijn weldegelijk haalbaar, betoogde Piekema. Dit ondanks de bezwaren van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) tegen de watercyclussamenwerking.
Piekema: “ILT schreef 24 april een nogal rigide brief. Men zou daarin kunnen lezen dat iedere vorm van samenwerking in één organisatie niet mag volgens de wet. Omdat dan het risico ontstaat dat de drinkwatertaak verwatert door andere belangen. Echter, in het verleden is voor de huidige stichting Waternet door de minister een uitzondering gemaakt. En dat kan opnieuw, want de minister beslist. Niet de ILT, die Waternet altijd al lastig heeft gevonden omdat we afwijken van de rest van Nederland.”
Ook Sanne Peters, assetbeheerder van de transportleidingen bij Waternet, pleitte voor behoud van de watercyclusorganisatie, die in de huidige opzet een aantrekkelijke werkgever is voor jonge waterprofessionals. “Ik heb afgelopen 4 jaar bij verschillende onderdelen gewerkt en dat is wat jongeren willen, die hoppen van plek naar plek. Ze krijgen hier de unieke kans om binnen één organisatie kennis te maken met de breedte van de hele watercyclus. Dat biedt arbeidsperspectief en daardoor zijn jongeren aan Waternet verbonden. En zij zijn de toekomst. Ik hoop vurig dat we die toekomst met z’n allen behouden. Dat is voor u als bestuur een grote verantwoordelijkheid.”
Nauwe politiek sturing
Voordat de leden van de commissie konden reflecteren op het ontvlechtingsvoorstel van het dagelijks bestuur, trapte DB-lid Simon Deurloo (PvdA) af met een duidelijke stellingname over de noodzaak om te komen tot splitsing: “De wateropgaven waarvoor we staan kunnen we niet middels een DVO aansturen, bestrijden, aangaan. Dat ging misschien tot voor kort nog wel, toen onze waterproblemen vooral technisch waren. Maar die opgaven zijn voor een belangrijk deel niet meer technisch op te lossen, ze vergen ingrijpen in de watercyclus. En dat vraagt om nauwe politieke sturing, vandaar dat we dit besluit onvermijdelijk noemen. En ja, dat is een politieke keuze, maar nu moeten we goede voorwaarden formuleren om zoveel mogelijk synergievoordelen van de watercyclus te behouden.”
Het besef van onvermijdelijkheid lag ook opgesloten in bijdragen van commissieleden. De VVD is niet overtuigd ‘van nut en noodzaak’ om de samenwerking binnen Stichting Waternet te beëindigen, betoogde Brigitte Wielage. “We weten dat we de komende decennia voor grote opgaven staan en samenwerking daarbij juist essentieel is. En gewenst. Ook voor innovatieve oplossingen. Wij vrezen op dit moment dat het kind met het badwater wordt weggegooid.”
Ze haalde de uitgesproken zorg over het verlies van arbeidspotentie aan, de (financiële) risico’s die ontvlechting mee zich meebrengt en zei in reactie op dagelijks bestuurder Deurloo dat in het algemeen bestuur nooit de mogelijkheid van een dienstverleningsovereenkomst is besproken. Maar uiteindelijk stelde ze ook vast dat ‘ontvlechting voor AGV ongewenst is, maar wellicht toch onvermijdelijk als Amsterdam hieraan blijft vasthouden’. Dit wel met de aankondiging dat ze in de besluitvormingsvergadering van het algemeen bestuur over het ontvlechtingsbesluit met een amendement komt.
Kans
Arjan Miedema (PvdA) zag in de ontvlechting ook een kans. “We zijn ervan overtuigd dat door AGV ten volle is gezocht naar samenwerking in één organisatie met alle synergievoordelen. En het is bitter dat het niet gelukt is om er samen uit te komen. Maar het is ook een kans om een eigen sterke organisatie in te richten waarin we veel duidelijker grip krijgen en direct kunnen sturen op de uitvoering van waterzaken. Dat is voor ons het belangrijkste. Het waterschap is een overheidsorganisatie met een democratisch gekozen bestuur. En dat moet zich publiek kunnen verantwoorden.”
Als er instemming komt met het ‘hoofdlijnenbesluit’ over ontvlechting wacht een ingewikkeld proces van splitsing, voorzag Miedema. Hij stelde vast dat het voorgestelde tijdpad erg ambitieus is. Hij pleitte voor een ‘onafhankelijke procesbegeleider’ en vroeg om inzicht in de financiële risico’s en de onderbouwing daarvan. “Ik vind ook dat wij als AGV verplicht zijn om zelf onze ingezetenen te informeren over dit voorgenomen hoofdlijnenbesluit.”
Blijven praten
Jasper Groen (Water Natuurlijk) wilde eerst meer duidelijkheid voordat er tot besluitvorming over wordt gegaan. “We hebben de voorwaarden en uitgangspunten voor ontvlechting nog helemaal niet helder. En misschien ontdekken we wel dat het toch niet zo’n goed idee is. En als we toch met die onzekerheden zitten, kunnen we dan niet parallel met Amsterdam blijven praten over variant Stichting B? Ik wil die deur nog niet dicht hebben.”
Voorts wees Groen op de gevolgen van de splitsing, die hij vergeleek met een zogeheten carve-out in het bedrijfsleven. De gevolgen zijn vergaand, aldus het bestuurslid: verlies van synergie, verminderde operationele efficiëntie, meer complexiteit. “En het is uitdagend op het gebied van juridische, financiële en operationele aspecten. En dat voor een organisatie die al in zwaar weer zit en heel veel in te halen heeft.”
Het AB-lid van Water Natuurlijk zag dat het komende ontvlechtingsproces dan ook grote risico’s voor het waterschap met zich meebrengt. Hij vroeg om een impactanalyse en in zijn betoog kwam hij ook tot de wens dat eerst wordt bedacht hoe de synergie wordt ‘vormgegeven, geborgd en vastgelegd’ voordat we ‘ijverig aan de slag’ gaan met ontvlechting.
Financiële gevolgen
In aansluiting op de PvdA stelde Groen dat ook hij eerst wil weten wat de financiële gevolgen zijn van splitsing, voordat er tot besluitvorming wordt overgegaan. “En we kunnen de ingezetenen van het waterschap niet laten opdraaien voor de politieke wens van Amsterdam om te ontvlechten. We vinden dat de frictiekosten niet mogen leiden tot tariefstijging.”
Dagelijks bestuurder Deurloo zegde toe om de gevraagde duidelijkheid en inzichten tijdig te geven en vertelde dat er nog gezocht wordt naar een onafhankelijk procesbegeleider, nadat de provincie voor die rol heeft bedankt. “En wij delen uw zorg over de financiën. Aan de andere kant, we hebben ook echt de toezegging van Amsterdam dat ze rekening houdt met de draagkracht van onze inwoners en bedrijven die in vergelijking met andere waterschapen onevenredig hard zijn getroffen door de tariefstijging die we de afgelopen keer hebben doorgevoerd.”
LEES OOK
H2O Actueel: Kogel is door de kerk: Waternet wordt opgesplitst
