Hebben we iets geleerd van de droge en warme zomer van 2018? Zeker wel, maar niet genoeg, concluderen onderzoekers van Deltares in een analyse van het eveneens warme en droge 2022. Door de getroffen maatregelen bleef de impact op veel gebieden beperkt. Voor de natuur en voor funderingen waren de gevolgen echter wel groot.
In hun rapport wijzen de onderzoekers op een afname van biodiversiteit, een toename van natuurbranden, verslechtering van de waterkwaliteit, bodemdaling en uitstoot van broeikasgassen.
Als het gaat om de Nederlandse zandgebieden, spreken ze van mogelijk (deels) onomkeerbare langetermijneffecten. "Als gevolg van de lage grondwaterstanden zijn bomen gestorven en worden waterinsecten in beken en vennen met uitsterven bedreigd als gevolg van droogval."
Ook landdieren hebben geleden onder een gebrek aan drinkwater. Dat een droge zomer zoveel effect kan hebben, is volgens hen ook het gevolg van "het intensieve land- en watergebruik met sterke ontwatering en grondwateronttrekkingen met als gevolg verdroging".
Landbouw
Het aantal meldingen over funderingsschade als gevolg van dalende grondwaterstanden nam na de zomers van 2018 en 2022 toe. Zo'n 425.000 gebouwen hebben nu al funderingsschade of krijgen die binnen afzienbare tijd. En dat niet alleen meer in laag Nederland, maar ook in andere regio's met klei- en veenbodems. De onderzoekers voorzien een sterke stijging van kosten voor huiseigenaren.
Verrassend genoeg heeft de landbouwsector als geheel in zowel 2018 als in 2022 niet geleden onder de droogte. Bedrijfseconomisch waren dit zelfs betere jaren dan gemiddeld. Dit effect is volgens de studie echter grotendeels toe te schrijven aan de hogere gewasprijzen en heeft weinig of niets met de droogte te maken. Verder merken de onderzoekers op dat er waarschijnlijk ook bedrijven zijn waarvoor de droogte wel negatieve gevolgen had, maar daarover waren nog te weinig gegevens beschikbaar.
Het gevolg van (vooral) die hogere gewasprijzen was ook dat de welvaart "fors" verschoof van de consument naar de producent. Het netto welvaartseffect van 2022 is positief, dat van 2018 (licht) negatief.
Maatregelen
De droogte van 2018 is eerder uitgebreid geëvalueerd in de Beleidstafel Droogte. Er werden de nodige maatregelen genomen, zoals het opzetten van het IJsselmeerpeil, Klimaatbestendige Wateraanvoer, het oplossen van knelpunten in de drinkwaterinfrastructuur en een publiekscampagne over zuiniger omgaan met water.
Met hun analyse van de droogte van 2022 willen de Deltares-onderzoekers meer inzicht verschaffen in de maatschappelijke effecten van droogte. Ook zoeken ze een antwoord op de vraag of de droogte in 2018 tot verhoogde weerbaarheid heeft geleid. Daarvoor werkten ze samen met een scala aan experts van andere instituten.
Kennis vergroten
Van een aantal effecten hebben ze geen goed beeld gekregen omdat er informatie ontbrak over de mogelijke gevolgen op de langere termijn. Dat geldt voor bodemdaling en de uitstoot van broeikasgassen, maar ook voor bijvoorbeeld dijkveiligheid. Daardoor is het lastig om maatregelen te treffen, stellen ze.
De conclusie luidt dan ook dat we onze kennis over de effecten van droogte en daarmee het handelingsperspectief voor Nederland moeten vergroten. De onderzoekers pleiten ervoor om periodiek een brede droogte-impactanalyse uit te voeren, in elk geval na een langere droge periode. "Er is onderzoek en monitoring nodig om de achterliggende processen beter te begrijpen."
