Herbert Bos: ‘Provincies, bekommer je meer om het IJsselmeer’

Provincies, bekommer je meer om het IJsselmeer. Die oproep doet Herbert Bos in de podcast De Toekomst van Ons Water. Bos gaf tot juli van dit jaar leiding aan het Platform IJsselmeergebied.

Naast Rijkswaterstaat hebben 6 provincies, 35 gemeenten, 9 waterschappen en 5 ministeries te maken met het water van het IJsselmeer. Het IJsselmeer heeft voor een groot deel van de noordelijke helft van Nederland meer betekenis dan je zo op het eerste gezicht denkt, onderstreept Bos.

“Het water van het IJsselmeer is van belang voor de landbouw en de natuur in Friesland, Groningen en Noord-Drenthe. De drinkwatervoorziening van een groot deel van Noord-Holland leunt op het IJsselmeer. Zonder het kloppend hart van het IJsselmeer heeft de bovenste helft van Nederland geen toekomst meer. Die boodschap zouden we vaker moeten uitdragen.”

Zoetwaterbuffer
Bos heeft de afgelopen twee jaar zijn best gedaan om alle overheden meer met elkaar in gesprek te laten gaan over het belang van het blauwe hart van Nederland. “We hadden met elkaar niet scherp welke waardevolle diensten het IJsselmeer aan ons levert”, stelt Bos.

Nu zijn er vijf van deze waardevolle diensten geformuleerd die het IJsselmeer levert: waterveiligheid, zoetwaterbeschikbaarheid, natuur, economie en landschappelijke kwaliteit. “Het IJsselmeer hoort bij de grootste zoetwaterbuffers van West-Europa. Overigens telt alleen de bovenste 20 tot 30 centimeter als buffer. Daarnaast zien we dat het water ook allerlei economische ontwikkelingen dient van de landbouw, industrie en de drinkwatervoorziening.”

Het IJsselmeergebied is grotendeels aangewezen als Natura 2000-gebied. Dat betekent dat ecologische waarden zwaar meetellen bij plannen. “Het is een uniek landschap. De overheden zijn er met elkaar verantwoordelijk voor dat ze zich als hoeders van het blauwe hart opstellen.”

IJsselmeerkompas
Bij bestuurlijke samenwerking is het de grootste uitdaging om het verschil te overbruggen tussen eigenbelang en algemeen belang, legt Bos uit. “Het is geven en nemen. Alle vijf diensten voor het IJsselmeer vertegenwoordigen het gezamenlijk, algemeen belang. Die moet je met elkaar koesteren.”

Onder leiding van Bos is een zogeheten IJsselmeerkompas ontwikkeld, een gespreksvorm waarin overheidsorganisaties met elkaar het gesprek voeren over welke belangen tellen in het gedrang komen als er ideeën zijn voor ontwikkelingen in het IJsselmeer. “Het IJsselmeerkompas is een instrument om waardenvrij met elkaar in gesprek te gaan. Want op alle diensten zit tegenwoordig spanning. We willen meer woningen, meer natuur, meer schone energie, meer waterveiligheid. De grote uitdaging is hoe we tot oplossingen komen die aan alle vijf diensten bijdragen en een plusje betekenen.”

Een voorbeeld daarvan is wat hem betreft het concept Keteldelta, een idee van Waterschap Drents Overijsselse Delta voor het Ketelmeer. Met de aanleg van kleine natuureilandjes in het Ketelmeer kan het risico van gevaarlijk hoog water uit het IJsselmeer worden gedempt voor de steden Kampen en Zwolle. De natuur is erbij gebaat en de drinkwaterbedrijven zien kansen om in de Keteldelta drinkwater te winnen.

“Dit lijkt een creatief concept om uiteenlopende belangen bij elkaar te krijgen”, aldus Bos. “Geef Keteldelta de kans om verder uit te werken. Ga niet op voorhand allerlei bezwaren aandragen. Praat niet alleen met vak technici, maar ook met inwoners langs het IJsselmeer.”

Provincies
In de bestuurlijke samenwerking rond het IJsselmeer ziet Herbert Bos nog een paar verbeterpunten. Hij noemt met name de rol van de provincies. “Ik was een paar jaar provincieambtenaar in Overijssel. Ik vind het ongelofelijk belangrijk dat provincies zich nog beter verhouden tot het IJsselmeergebied. Provincies hebben de neiging om te denken: Het IJsselmeer is in goede handen bij Rijkswaterstaat en de waterschappen. Maar let op, de ontwikkeling van alle zes provincies die grenzen aan het IJsselmeer is afhankelijk van dat meer. Water is de basis van ruimtelijke ontwikkeling en onze leefomgeving. Dus ik wil de provincies oproepen om nog sterker betrokken te worden bij het IJsselmeer, want ik denk dat ze erbij gebaat zijn.”

Wat Bos betreft zijn drie basisvoorwaarden cruciaal voor het IJsselmeer: voldoende zoetwater in de zomer, goede afvoer in de winter (waterveiligheid) en gezonde natuur. “Mogelijk zullen er ingrepen moeten plaatsvinden die op de korte termijn pijn doen. Maar niets doen is geen optie voor de generaties na ons.”

Beluister het volledige gesprek van Wim Eikelboom met Herbert Bos in de H₂O-podcast De Toekomst van Ons Water: