In het zoeken naar oplossingen tegen de zeespiegelstijging moeten we niet alleen ons vertrouwen vestigen op technische oplossingen van waterbouwers, maar ook luisteren naar en samenwerken met de Noordzee en de rivieren.
Die oproep doet dijkgraaf Jan Bonjer van Waterschap Hollandse Delta in de H2O-podcast De Toekomst van Ons Water.
Bonjer reageert op recente onderzoeksresultaten en strategieën waaruit blijkt dat Nederland een zeespiegelstijging van 5 meter het hoofd kan bieden, bijvoorbeeld door de aanleg van een reusachtige dam in de Noordzee tussen de Maasvlakte en het Zeeuwse Walcheren. Die dam moet de Hollandse en Zeeuwse Delta beschermen tegen de Noordzee.
“Met die benaderingswijze ben ik niet zo gelukkig”, zegt Bonjer. “Ik ben blij met onze technische mogelijkheden om de zeespiegelstijging te keren, maar iets meer realisme lijkt me geboden.”
Hij doelt op de les van de Deltawerken dat drastisch afsluiten van riviermondingen weliswaar de veiligheid vergroot, maar nadelige effecten heeft voor milieu en natuur. “We maken een elementaire denkfout als we de zee volledig buiten willen houden. Kijk naar de Grevelingen. Die is als gevolg van de harde afsluiting met dammen ernstig ecologisch in problemen. Het is geen estuarium meer, maar een zout binnenmeer dat snakt naar adem door tekort aan zuurstof. Daar zien we in optima forma de ernstige bijwerkingen van de afsluiting van een natuurlijk systeem.”
Luisteren naar de zee
Bonjer pleit ervoor om alle maatregelen tegen zeespiegelstijging en klimaatverandering te nemen “in dialoog met ons natuurlijk systeem”. “We moeten luisteren naar ons gebied. We moeten luisteren naar de zee, naar de bodem en de rivieren. Ik wil waarschuwen dat we niet opnieuw dezelfde fouten maken en kiezen voor een harde afsluiting tussen zee en riviermonding.” In het gebied van Hollandse Delta stromen zowel de Rijn als de Maas uit in zee.
De dijkgraaf van Hollandse Delta beseft dat zijn oproep vraagt om omdenken. “Want wij zijn als Nederlanders doordesemend met het maakbaarheidsgeloof. Het is een mentale opgave om anders te durven denken. Dus niet alleen technische oplossingen, maar ook samenwerken met de natuur.”
Als voorbeeld daarvan noemt hij de kerven die gemaakt zijn in de duinen van Goeree Overflakkee. “Op de kop van Goeree laten we dynamische kustvorming toe. Daar heeft het waterschap in samenwerking met Natuurmonumenten kerven gemaakt in de duinen, zodat het zand de kans krijgt landinwaarts te stuiven. Zo krijg je een steviger en meer robuuste duinenrij. Dat is een hoopgevend voorbeeld van werken met de natuur met het oog op vergroten van de waterveiligheid.”
In plaats van alsmaar hogere dijken, zou geïnvesteerd kunnen worden in zogeheten waterkerende landschappen, bepleit Bonjer. “Vroeger hadden we voorlanden die een belangrijke rol speelden als golfbrekers. Daarmee kunnen we de robuustheid van de primaire waterkeringen vergroten. Ook hier is de vraag is: Durven wij ook te bouwen met de natuur?”
Neelie Kroes
Bonjer legt er de vinger bij dat hij een groot gat ziet tussen gewillige rapporten die almaar verschijnen en de daadwerkelijke plannen die worden uitgevoerd. “Het verbaast mij dat het urgentiebesef van klimaatverandering zo gering is. Het is de hoogste tijd dat we niet alleen maar mooie dingen opschrijven, maar dat we het waarmaken in de praktijk en uitvoeren.”
Als voorbeeld noemt hij een rapport uit 1985 van toenmalig minister Neelie Smit Kroes van Verkeer en Waterstaat met de titel ‘Omgaan met het water’. “Dat was een redelijk revolutionaire nota die door de Tweede Kamer is aangenomen. Nota bene 40 jaar geleden hebben we al uitgesproken dat water en bodem leidend zouden moeten zijn. De minister schreef toen over Nederland: ‘Een land dat ik zou willen omschrijven als een geconditioneerd, goeddeels beneden de zeespiegel gelegen gebied dat van origine een (zilt) moerasgebied is’.” Het is volgens de dijkgraaf belangrijk om in tijden van klimaatverandering te blijven realiseren wat de ontstaansgeschiedenis van ons land is.
Water en bodem
Het verbaast en ergert Bonjer dat er in de waterwereld veel rapporten over klimaatverandering verschijnen, maar ‘dat we er niet tijdig naar handelen’. “We juichen water en bodem sturend toe en maken ondertussen toch weer plannen waarbij we niet in dialoog zijn met het natuurlijke systeem van water en bodem. Ik denk dat juist in samenwerking met de natuurlijke dynamiek oplossingen liggen voor klimaatverandering. We moeten ons als mensheid vaker aanpassen aan het natuurlijk systeem in plaats van andersom.”
De dijkgraaf van waterschap Hollandse Delta omarmt de ambitie van het Gebiedsoverleg Zuidwestelijke Delta. Het motiveert hem voor zijn werk: "De Zuidwestelijke Delta vormt de eerste Delta ter wereld die heeft uitgedacht, uitgewerkt én in gang gezet wat nodig is om in 2050 voorbereid te zijn op de gevolgen van klimaatverandering.”
In de H2O-podcast De Toekomst van Ons Water voert Wim Eikelboom een uitgebreid gesprek met dijkgraaf Jan Bonjer van waterschap Hollandse Delta.
