Het aantal medewerkers in de sector waterschappen blijft gestaag groeien en is in 2023 boven de 15.000 uitgekomen. Er zijn ook veel vacatures. Het ziekteverzuim daalde, na tijdens de coronacrisis flink te zijn gestegen.
Deze en veel andere feiten en cijfers zijn te vinden in de HR-monitor 2023 van A&O fonds Waterschappen. Jaarlijks wordt een inventarisatie in de sector gehouden op basis van een enquête onder de 21 waterschappen en de 14 daarmee verbonden organisaties (waterlaboratoria, regionale belastingkantoren en sectororganisaties).
Weer toename van aantal medewerkers
Vorig jaar steeg het aantal medewerkers met 4,5 procent tot 15.102 ten opzichte van 2022. Al jarenlang is een gestage groei te zien, vertelt Bart de Zwart, fondsmanager van A&O fonds Waterschappen. “Het was weer een behoorlijke stijging.”
Bart de Zwart (Foto Kees Winkelman)
Er is volgens De Zwart sprake van een aanzienlijke vervangingsvraag, onder andere omdat medewerkers met pensioen gaan. Ook is er een uitbreidingsvraag. “Bestaande taken worden uitgebreid en er komen nieuwe bij, bijvoorbeeld op het gebied van de digitale transformatie en de energietransitie. In het kader van de arbeidsmarktkrapte hebben veel waterschappen nu ook eigen recruitmentteams. Dat was een paar jaar geleden niet zo.”
De instroom is licht gedaald. “Maar die is nog steeds historisch hoog met 11 procent.” De uitstroom is ook wat minder geworden. “Het kan ermee te maken hebben dat de oudere generaties steeds meer worden geconfronteerd met de opschuivende pensioenleeftijd.”
Veel vacatures en externe inhuur
Het aantal vacatures nam tussen 2022 en 2023 verder toe van 2.510 naar 2.740. Dat komt neer op een stijging met 9,4 procent. De Zwart: “Vrij fors. Door de krapte op de arbeidsmarkt hebben organisaties het soms lastig om alle functies snel te vervullen, zeker als het gaat om ICT- of technische functies.”
De waterschappen en andere organisaties gaven afgelopen jaar 271,4 miljoen euro uit aan externe inhuur ofwel 21,7 procent van de totale loonsom. “Er is nog steeds een grote behoefte aan externen. Het aandeel van de externe inhuur is iets gedaald maar het bedrag is wel wat hoger.”
De verklaring voor het laatste is dat het vaak gaat om zwaardere functies, aldus De Zwart. “Hiervoor worden al vlug mensen tijdelijk ingevlogen als deze niet snel op de arbeidsmarkt worden gevonden. Denk bijvoorbeeld aan sleutelposities in het management.”
Ruim twee derde van het personeel is man (67,3 procent) en een derde vrouw (32,7 procent). De gemiddelde leeftijd van de medewerkers is 47,5 jaar, opnieuw een lichte daling. De trend van de laatste jaren is dat het aandeel jongeren toeneemt. Dit is ook nu weer het geval: van 16,2 procent in 2022 naar 17,1 procent in 2023. “Deze stijging is hard nodig voor verjonging van de sector.”
Opnieuw minder stagiaires
Het aantal stagiaires neemt al jarenlang af; vorig jaar waren het er 560 terwijl het in 2018 nog om 820 ging. De Zwart maakt zich zorgen over de forse daling. “Dat is natuurlijk geen gunstige ontwikkeling. Het is in een tijd van arbeidsmarktkrapte juist van groot belang om te proberen jongeren met een stage duurzaam aan je organisatie te binden.”
Hij begrijpt de daling op zich wel. “De begeleiding van stagiaires kost veel tijd. De animo daarvoor is bij HR-medewerkers en teamleiders wellicht verminderd door een primaire focus op het vervullen van het grote aantal vacatures en de hoge werkdruk.”
Het A&O fonds overweegt hiervan een belangrijk punt in de komende jaren maken. “Het is denk ik goed als wij vanuit het fonds werkgevers weer weten te motiveren en ondersteunen bij het opzetten van een effectief stagebeleid.”
'Organisaties in de sector waterschappen worden veel meer regieorganisaties. De loonsom per fte neemt daardoor toe.'
Loonsom flink omhoog
De gemiddelde loonsom per fulltime equivalent (fte) steeg fors tussen 2022 en 2023: met 10,2 procent tot 68.582 euro. De totale loonsom bedroeg 972,6 miljoen euro. De toename is gedeeltelijk te verklaren door de flinke loonstijgingen in de CAO om de hoge inflatie te compenseren.
Er is echter ook een andere reden, vertelt De Zwart. “In de sector is heel duidelijk een verschuiving te zien. In alle salarisschalen van 9 en daaronder neemt het aantal medewerkers relatief af, terwijl in alle schalen vanaf 10 er juist een relatieve toename is. De lagere functies in de uitvoering verdwijnen deels door automatisering en uitbesteding van werk. Daar staat tegenover dat er juist meer medewerkers bijkomen aan de kant van bijvoorbeeld ICT en beleidsontwikkeling. Dan gaat het veelal om de hogere salarisschalen. Organisaties in de sector waterschappen worden veel meer regieorganisaties. De loonsom per fte neemt daardoor toe.”
Ziekteverzuim nu gedaald
De Zwart wil een aantal positieve ontwikkelingen noemen. De werkgevers gaven vorig jaar 1,6 procent van de loonsom uit aan collectieve opleiding en ontwikkeling, exclusief het persoonsgebonden basis budget. “Het bedrag was behoorlijk ingestort in coronatijd, maar is inmiddels vrijwel terug op het oude niveau. Dat was in 2022 al zo.”
Het ziekteverzuim was gedurende de coronajaren flink gestegen: van 4,5 procent in 2020 naar 5,5 procent in 2022. Afgelopen jaar was er een daling naar 5,2 procent. “Dit is een landelijke trend.”
Er zijn 328 bedrijfsongevallen en 1.094 bijna-ongevallen gemeld in 2023. Vier ongevallen waren zo ernstig dat ze aan de Arbeidsinspectie zijn doorgegeven. De Zwart geeft aan dat de werkelijke cijfers vermoedelijk nog wel hoger zijn. “We weten dat bij dit soort cijfers er vaak sprake is van een ondermelding vanuit gemakzucht.”
De cijfers laten zien dat de aandacht voor gezond en veilig werken in de sector erg belangrijk blijft, zegt De Zwart. “Ondanks alle beheersmaatregelen zijn er nog steeds risico’s aanwezig. Daarom stelt het A&O fonds arbocatalogi en een tool voor de risico-inventarisatie en -evaluatie voor de sector beschikbaar. Hiervoor hebben we dit jaar een nieuw systeem geïntroduceerd, waarvan alle organisaties gratis gebruik kunnen maken.”
'Er is grote behoefte aan een sectorale arbeidsmarktcampagne naast de eigen regionale campagnes door individuele organisaties.'
Voor het eerst sectorale arbeidsmarktcampagne
Er is nog een nieuwe ontwikkeling wat betreft het werven van personeel. De waterschappen en daarmee gelieerde organisaties gaan voor het eerst een sectorale arbeidsmarktcampagne voeren. Het A&O fonds Waterschappen is de trekker.
De Zwart licht toe: “Vanuit het veld is er grote behoefte aan zo’n sectorale campagne naast de eigen regionale campagnes door individuele organisaties. De campagne wordt de komende maanden ontwikkeld. Ik hoop dat we aan het eind van het jaar de eerste uitingen kunnen lanceren, waaronder de website Werken voor waterschappen.”
In de arbeidsmarktcampagne zal worden verteld wat organisaties in de sector waterschappen doen, waarom hier werken aantrekkelijk is en welke functies beschikbaar zijn. Uit een eerder imago-onderzoek blijkt dat onder potentiële kandidaten op de arbeidsmarkt de bekendheid met de sector vrij laag is, besluit De Zwart. “Wij moeten er alles aan doen om deze bekendheid te bevorderen. Dat hopen we met de bewustwordingscampagne te bereiken.”
LEES OOK
In het HR-dashboard sector waterschappen zijn de HR-kerncijfers te vinden op zowel sectorniveau (in een publiek deel) als op organisatieniveau (in een besloten deel).
