Nitraatconcentratie in grondwater stijgt op zandgronden

Op de melkveebedrijven die meedoen aan het project Koeien & Kansen en boeren op zandgronden is de gemiddelde nitraatconcentratie in het grondwater boven de norm van 50 mg/l gestegen. Dat is voor het eerst in 10 jaar. Deze uitkomst is tegengesteld aan de positieve uitspraken die Vewin, LTO, IPO en de ministeries IenW en LNV eerder deze maand deden bij de tussentijdse evaluatie van de bestuursovereenkomst die erop is gericht landelijk het nitraat in grondwater terug te dringen. 

De verhoogde nitraatconcentraties in het grondwater op de K&K-bedrijven op zand, blijkt uit metingen van vorig jaar door Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het instituut neemt jaarlijks watermonsters op de bedrijven die meedoen aan het project. Daarvan is de opzet dat de deelnemende melkveebedrijven zich met innovatieve maatregelen richten op een stikstof- en fosfaatefficiënte bedrijfsvoering.

Dat zijn er 16, waarvan er 6 op zandgronden in het zuiden en oosten van het land staan. Ze gelden qua ligging als representatief voor de Nederlandse melkveehouderij.

Op de bedrijven wordt de uitspoeling van nutriënten uit de wortelzone gemeten. Voor de bedrijven op de zandgronden gebeurt dit in de zomer in het grondwater. 

Bron Koeien & Kansen

Uit een overzicht van het project blijkt dat de zandgrondbedrijven sinds 2008 gemiddeld op of onder de Europese norm van 50 mg/l zaten, met het beste gemiddelde resultaat in 2017. Vorig jaar steeg dit gemiddelde tot boven de norm. 

Droge weersomstandigheden en lage grondwaterstanden hebben mogelijk bijgedragen aan de stijging, stelt Wageningen University & Research die het project begeleidt. “Het is bekend dat de nitraatconcentratie wordt beïnvloed door de hoeveelheid neerslag. Een afname van de waterflux of watervolume zorgt voor een ‘indikking’ van de hoeveelheid aanvulling van nitraat in het grondwater”, schrijft de universiteit, die het nog te vroeg vindt voor conclusies over de oorzaken van de stijging en de vraag of er sprake is van een trend of een incident. Daarvoor wil het instituut eerst de meetresultaten van dit jaar afwachten.

Tegengesteld
De resultaten in het Koeien & Kansen project zijn tegengesteld aan de optimistische geluiden die eerder deze maand klonken bij de tussenevaluatie van de gezamenlijke aanpak om de agrarische nitraatuitspoeling in 34 kwetsbare grondwaterbeschermingsgebieden terug te dringen. ‘We zijn goed op weg’, heette het toen. 

Eind 2017 sloten LTO Nederland, Vereniging van drinkwaterbedrijven in Nederland (Vewin), Interprovinciaal Overleg (IPO) en de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) een bestuursovereenkomst om de nitraatuitspoeling in de grondwaterbeschermingsgebieden terug te dringen als onderdeel van het 6e Actieprogramma Nitraatrichtlijn.

Bij de tussenevaluatie deze maand spraken de vijf partijen hun vertrouwen uit in het ingezette proces, hoewel ze tevens verklaarden dat het nog onzeker is of de aanpak ook gaat leiden tot het halen van de doelen in alle gebieden.

Brabant
In Brabant met veel zandgronden zijn ze daar zeker niet zeker van. Provincie en drinkwaterbedrijf Brabant Water hebben twijfels of de terugdringing van de nitraatconcentraties wel hard genoeg gaat. Ze kwamen daarom deze maand met de zuidelijke landbouworganisatie ZLTO overeen om in de acht meest kwetsbare grondwaterwingebieden in de provincie de aanpak om de nitraatuitspoeling te verminderen, te intensiveren. 

Een generieke opzet gebaseerd op vrijwillige deelname die de drie partijen op 5 juli 2018 overeenkwamen, leverde niet genoeg op. Daarom stappen de drie partijen nu over op maatwerk.

Dat betekent dat boeren specialisten aan de keukentafel krijgen die ze gaan helpen om meststoffen efficiënter te gebruiken. Brabant Water gaat de voortgang monitoren en plaatst daartoe 1.000 meetpunten. Het gaat om de grondwaterbeschermingsgebieden rond de drinkwaterwinningen in Vessem, Nuland, Roosendaal, Waalwijk, Helvoirt, Bergen op Zoom, Gilze en Gilzerbaan. 

Duitsland
In Duitsland vormt de nitraatconcentratie in het grondwater ook nog altijd een groot probleem. Landelijk lieten vorig jaar meer dan een kwart van de grondwatermetingen (28 procent) een overschrijding zien van de Europese norm van 50 mg/l. De Europese Commissie heeft het land gesommeerd met een actieplan te komen, op straffe van een forse boete. 

MEER INFORMATIE
WUR: Stijging nitraatconcentratie in het grondwater
Bestuursovereenkomst aanpak nitraat in grondwater: goed op weg, maar doelbereik nog een uitdaging
EU sommeert Duitsland nitraatvervuiling grondwater aan te pakken
In de augustus-uitgave van Vakblad H2O meer over de intensivering van de nitraataanpak in Brabant