Oók op Aqua NL: hoe bouw je het eerste klimaatdorp van Nederland?

In de Zuidplaspolder tussen Gouda en Zevenhuizen wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een nieuw dorp met 8.000 woningen. Bijzonder detail: de Zuidplaspolder is het laagste punt van Nederland en ligt meer dan 6 meter onder de zeespiegel. De focus ligt dan ook op klimaatbestendig bouwen: in de polder moet het eerste klimaatdorp van Nederland verrijzen. Op Aqua Nederland vertellen Paul Telkamp en Anke Poelstra van respectievelijk adviesbureau TAUW en Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard over de ontwikkeling van een circulaire waterketen voor het dorp.

De eerste paal van het zogeheten Vijfde Dorp moet in 2025 de grond in gaan. Vóór 2030 worden volgens plan ruim 4.000 woningen opgeleverd, de bouw van de andere helft heeft plaats na 2030.

Gezien de locatie roept de bouw veel vragen op, niet alleen omdat de polder ruim 6 meter onder de zeespiegel ligt, maar ook omdat de bodem daalt.

“Bouwen in diepe polders is complex en daarom moet je ook vanuit duurzaamheid vooraf goed naar de locatie kijken. Bouwen kan alleen als dit volledig klimaatadaptief gebeurt. Water en bodem moeten dus leidend zijn in de plannen. Wanneer we níet aan de voorkant nadenken over klimaatbestendige keuzes, creëren we een potentiële schadepost van miljarden euro’s”, zei dijkgraaf Toon van der Klugt van Schieland en de Krimpenerwaard in 2022 toen minister Hugo de Jonge van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening op werkbezoek was om zich te laten bijpraten over onder andere het Vijfde Dorp in de gemeente Zuidplas.

Deze gemeente Zuidplas is in 2004 aangewezen als ontwikkellocatie voor woningbouw. Dat is sindsdien ingevuld met uitbreiding van de bestaande vier dorpen in de gemeente, maar die strategie volstaat niet om invulling te geven aan de nieuwe bouwopgave, aldus de gemeente. Daarom is er een plan ontwikkeld om een vijfde dorp te bouwen.

Onzalig plan
Hoogleraar transitiekunde en duurzaamheid Jan Rotmans plaatste vorig jaar maart op de site van Scobe Academy een kritische kanttekening bij dit Vijfde Dorp: “Het is een onzalig plan. Dit houden we niet meer droog. De grond zakt daar een centimeter per jaar, terwijl de zeespiegel de komende honderd jaar met ongeveer een meter stijgt. Dan ga je met dat dorp in Zuidplas al snel richting de 9 meter onder NAP. Dat valt niet meer uit te leggen. Een bestuurder die hiervoor kiest, heeft geen langetermijnvisie.’’ Rotmans ziet meer heil in alternatieve bouwvormen, zoals drijvend bouwen.

In hetzelfde artikel geeft Co Verdaas, de huidige deltacommissaris, een ander kijk, indachtig de opgave dat er een miljoen woningen bij moeten komen in Nederland: “Bijna een derde van Nederland ligt onder NAP, moeten we dat allemaal maar opgeven? Of je nou 6 meter of 4 meter onder NAP bouwt, het gaat erom dat je voor droge voeten zorgt.” In zijn toelichting stelt Verdaas dat er in de polder een robuust watersysteem moet komen door functies als landbouw, wonen en recreatie te combineren.

Voorbeelddorp
Dat gaat gebeuren, zo is de ambitie. Bij de planontwikkeling van het Vijfde Dorp is het beleidsuitgangspunt ‘water en bodem sturend’ bepalend. Het gaat om een waterrobuuste inrichting in lijn met het Convenant Klimaatadaptief Bouwen. Sterker, het dorp moet, met steun van het Rijk, het voorbeelddorp worden voor Nederland op het gebied van klimaatadaptatie. Of, zoals Van der Klugt zei bij het werkbezoek van minister De Jonge: "Een voorbeelddorp waar we laten zien hoe bouwen in lager gelegen gebieden van Nederland kan".

De gemeente stelde het 'Masterplan Middengebied Zuidplaspolder' op, dat verder is uitgewerkt in een Nota van Uitgangspunten, die oktober vorig jaar is vastgesteld door de gemeenteraad. Daarin is een uitgebreide paragraaf opgenomen over klimaatadaptief bouwen. Zo wordt 15 procent openbare ruimte gereserveerd voor waterberging, groenvoorziening en klimaat-adaptieve maatregelen. “Hierbij wordt gezorgd voor circulerend water”, staat in de nota.

Kennissessie
Op Aqua Nederland gaan Paul Telkamp en Anke Poelstra daarop in tijdens een kennissessie op woensdag 20 maart (Watertheater, 15 uur). “De intentie is om een duurzaam en toekomstbestendige waterketen te realiseren waar zuinig wordt omgegaan met drinkwater, afvalwaterstromen lokaal worden gezuiverd en grondstoffen uit afvalwater worden teruggewonnen. Een variantenstudie is recent uitgevoerd en daarnaast zijn nog verschillende stappen beoogd de komende tijd. Wij nemen u graag mee in de aanleiding, (tussentijdse) resultaten en voorziene vervolgstappen”, staat er in de aankondiging van de sessie.