Verruim rivieren in samenspel met dijkversterking en zorg voor een aantrekkelijke omgeving. Creëer ruimte voor water in de stad en maak hiermee verbindingen tussen stad en land. Intensiveer het schone vervoer over en langs het water. Ga bodemdaling in het veen tegen. Benut het vasthouden van zoetwater als kwaliteitsimpuls. Haal energie uit water.
Dit zijn de prioriteiten die het College van Rijksadviseurs geeft in de nota ‘Panorama Nederland’ voor het oplossen van de watervraagstukken de komende decennia. Het College is een onafhankelijk adviesorgaan voor ruimtelijke kwaliteit. In het document geeft het zijn visie op de aanpassing van Nederland aan een aantal vergaande maatschappelijk opgaven, waarvan klimaatadaptatie er een is.
Berno Strootman, Floris Alkemade en Daan Zandbelt (vlnr)De drie Rijksadviseurs Berno Strootman, Floris Alkemade en Daan Zandbelt schrijven dat de komende decennia meer dan ooit een beroep zal worden gedaan op het vermogen om het land op een slimme manier aan te passen aan veranderende omstandigheden. “Zelden is er een generatie geweest die aan de slag moet met zulke verstrekkende en relevante maatschappelijke opgaven.”
Daarbij noemen ze naast de klimaatadaptatie, de hervorming van de landbouw, de verstedelijking en de energietransitie. Stuk voor stuk ontwikkelingen die van invloed zullen zijn op ‘ons landschap en onze levensstijl’, aldus de nota.
Wederopbouw
In hun toelichting schrijven de adviseurs dat Nederland voor een soortgelijke opgave staat als na de Tweede Wereldoorlog, toen er sprake was van een periode van wederopbouw. “Ook nu kunnen de noodzakelijke veranderingen krachtig op gang worden gebracht als er een gemeenschappelijk, herkenbaar en positief toekomstbeeld ontstaat”, aldus de adviseurs. Met Panorama Nederland doet het College van Rijksadviseurs daarvoor een aanzet.
En ze kiezen daarbij voor een optimistische toon: Nederland kán de klus klaren, schrijven ze. ”In plaats van een intimiderend ‘moeten’ vertrekken we liever vanuit een inspirerend ‘kunnen’ en met een gedeeld ‘verlangen’ als motor.” In het document onderzoeken de adviseurs samenhang tussen noodzakelijke aanpassingen, met als ‘overkoepelend thema’ solidariteit. Voorts formuleren ze een ‘aantal strategische principes’. Bij dit alles kijken ze naar de lange termijn.
Samenhang
Essentieel is dat de genoemde opgaven in onderlinge samenhang worden beschouwd, aldus de adviseurs. Ze spreken over ‘integrale en ontwerpende aanpak’. “Een cultuuromslag van sectoraal naar integraal is de enige mogelijkheid om de veelomvattende aard van de vragen op de juiste manier aan te pakken.”
Daarbij wijzen de adviseurs erop dat aanpassingen per regio of gebied kunnen verschillen. “Als College van Rijksadviseurs roepen we gemeenten, provincie en Rijk op om gemeenschappelijk voor iedere regio een ‘Regionale Omgevingsagenda’ te maken.” In die opsomming noemen de Rijksadviseurs de waterschappen niet.
Waterprojecten
Voor de wateropgaven geldt dat draagvlak voor projecten enorm toeneemt, als er aandacht is voor verbetering van de ruimtelijke kwaliteit, schrijven de adviseurs. Ze stellen daarbij vast dat het aantal projecten in bijvoorbeeld het Hoogwaterbeschermingsprogramma groot is met ‘een hoge diversiteit’ en een decentrale aansturing. In die opzet is ontstaan van ruimtelijke kwaliteit niet meer gewaarborgd, ‘maar afhankelijk van het toeval’.
'Ga niet voor de snelle winst en stel het
collectieve belang van alle betrokkenen centraal'
Daarom moet bij wateropgaven ruimtelijke ontwerpers (‘zij zijn in staat integraal te denken’) worden gevraagd om mee te denken met de ontwikkeling van de plannen en mee te beslissen over de aanpak. Maximaal maatschappelijk rendement op langere termijn moet centraal staan, aldus de Rijksadviseurs. “Ga niet voor de snelle winst en stel het collectieve belang van alle betrokkenen centraal.”
De Rijksadviseurs stellen dat de ambitie niet alleen moet zijn om het watersysteem aan te passen teneinde Nederland weerbaarder te maken, ‘het gaat er ook om de algehele kwaliteit van onze leefomgeving te verhogen’.
Hard werken
Dat is overigens geen sinecure, waarschuwen de adviseurs. “Omgevingskwaliteit creëren is een kwestie van hard werken en volhouden. Het gaat om complexe, langdurige processen.” En in de watersector is de doelstelling van waterveiligheid en ruimtelijke kwaliteit, waar in ‘Panorama Nederland’ voor wordt gepleit, niet vanzelfsprekend in de programma’s die nu op stapel staan, aldus het College.
In de 5 ‘principes’ die de adviseurs formuleren voor de aanpak van wateropgaven stellen ze dat bij het zoeken naar oplossingen ook verder moet worden gekeken dan 2050. “De beslissingen van vandaag of morgen kunnen ons beperken in de keuzemogelijkheden in de verre toekomst.”
'De potentie van water als energiebron
moet intensief worden onderzocht'
Naast principes noemen de adviseurs ook 7 prioriteiten, waaronder het winnen van energie uit water. “Gezien de grote maatschappelijke weerstand tegen windturbines en zonnecentrales in het landschap, moet de potentie van water als energiebron intensief worden onderzocht.”
Creëer ruimte
Andere prioriteiten: verruim rivieren in samenspel met dijkversterking en zorg voor een aantrekkelijke omgeving. Creëer ruimte voor water in de stad en maak hiermee verbindingen tussen stad en land, waarbij steeds meer steden, aldus de adviseurs, hun waterstructuur ontdekken om een veerkrachtig en aantrekkelijk leefklimaat te genereren.
Verder is het zaak dat schoon vervoer over en langs het water wordt geïntensiveerd met waterstof en elektriciteit als brandstof van binnenvaart. In de prioriteitenlijst van de adviseurs staan ook het tegengaan van bodemdaling in het veen en het vasthouden van zoetwater.
En ook hier zoeken de adviseurs verbinding met verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit: "Vasthouden, bergen en infiltreren van neerslag biedt kansen voor een kwaliteitsimpuls voor het landschap. Denk hierbij aan een robuuste (her)inrichting van historische structuren als beekdalen en het ontwikkelen van natte natuurparels om het bufferend vermogen te vergroten.”
MEER INFORMATIE
Panorama Nederland
