Het RIVM doet momenteel op 29 locaties onderzoek naar de aanwezigheid van het coronavirus in rioolwater. Als over ongeveer twee weken de resultaten bekend zijn, wordt duidelijk of de pilot wordt voorgezet en de screening van rioolwater structureel wordt ingezet om de verspreiding van het coronavirus te monitoren.
Dat laat het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) weten. In tal van landen wordt onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van het coronavirus SARS CoV-2 in rioolwater. Doel is om aan de hand van rioolwaterscreening de verspreiding van het coronavirus op de voet te volgen. Of beter, er moet een waarschuwingssysteem ontstaan waarmee vroegtijdig nieuwe uitbraken worden getraceerd.
Studies hebben aangetoond dat besmette mensen virusdeeltjes eerder uitscheiden dan dat ze symptomen van de ziekte COVID-19 vertonen. Volgen van gendeeltjes in het rioolwater zou overheidsdiensten daarom een voorsprong kunnen geven in het nemen van maatregelen om virusverspreiding tegen te gaan.
Voorop
Nederland loopt in het onderzoek voorop, zegt woordvoerder Coen Berends van het RIVM. Naast zijn instituut doet KWR Water Research Institute in Nieuwegein onderzoek. Beide instituten maakten in maart bekend dat ze genetisch materiaal (RNA) van het coronavirus hadden aangetroffen in monsters van rwzi’s.
RIVM vond het in afvalwater in Amsterdam, Tilburg en bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie dat ook het afvalwater afkomstig van Loon op Zand zuiver. Een dag eerder maakte KWR bekend erfelijk materiaal te hebben aangetroffen in monsters van rwzi's in Coevorden, Harnaschpolder, Amersfoort en Apeldoorn, Amsterdam West, Schiphol, Tilburg en Utrecht (incl. Overvecht). In het effluent werd het virusmateriaal niet gevonden.
Gezamenlijk
KWR zou graag gezamenlijk optrekken met het RIVM, staat op de website van het instituut. Maar dat gebeurt niet, beide instellingen doen hun eigen onderzoek. Het RIVM verwijst naar het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), de opdrachtgever van het rioolwateronderzoek, als de vraag wordt gesteld waarom de krachten niet worden gebundeld.
De noodzaak is er niet, laat het ministerie van VWS weten. Het RIVM heeft zelf de kennis, kunde en capaciteit in huis, legt VWS-woordvoerder Tom Wisseborn uit. “Er is daarom geen noodzaak om andere partijen geheel of gedeeltelijk monsters te laten nemen en te laten analyseren.”
Relevante bijdrage
Wisseborn: “De vroegopsporing via afvalwater moet in de huidige omstandigheden zo snel mogelijk een relevante bijdrage aan de huidige SARS-CoV-2 surveillance opleveren en daar een integraal onderdeel van worden. Ook wil VWS dat de methodiek onderdeel wordt van de reguliere ziekte- en kiemsurveillance door het RIVM/CIb (Centrum Infectieziektebestrijding, red) in mens en omgeving. Het RIVM heeft daar de kennis en kunde voor, net als het (bestaande) netwerk en de capaciteit.”
KWR meldt (8 mei) een meetmethode te hebben ontwikkeld om het rioolwater te monitoren op aanwezigheid van het coronavirus. Op de website wordt de methode in 6 stappen uit de doeken gedaan. Met het influent op een rwzi kan de bevolking van een hele stad met één monster worden gescreend, schrijft het instituut. “Zo kan rioolonderzoek helpen bepalen in hoeverre COVID-19 in de bevolking voorkomt en of het toeneemt of afneemt.”
Het RIVM onderzoekt momenteel het rioolwater op 29 locaties in Nederland, vertelt woordvoerder Berends. Het instituut verwacht over ongeveer twee weken met de resultaten naar buiten te komen. Als blijkt dat de rioolwaterscreening succesvol is, moet het gaat dienen als aanvulling op het bestaande testbeleid, zegt Berends.
In België daarentegen weer niet. Aquafin heeft monsters laten onderzoeken door KWR in Nieuwegein (die genetische materiaal aantrof), maar het Vlaamse bedrijf voor de waterzuivering laat in de media weten dat er vooralsnog geen vervolg komt.
Waar dat wel gebeurt, is het doel hetzelfde: de ontwikkeling van rioolwatermonitoring om een vroegtijdig waarschuwingssysteem te ontwikkelen. "Met monsters van 20 grote zuiveringsinstallaties verspreid over Zwitserland konden we het afvalwater van ongeveer 2,5 miljoen mensen in de gaten houden", zegt Christoph Ort van Eawag, het Zwitserse Federaal Instituut voor Waterwetenschap en Technologie, tegen Medical Xpress, de website voor medisch nieuws.
Ort: “Als de monsters snel worden geanalyseerd, kunnen we waarschijnlijk een heropleving van infecties eerder detecteren dan met diagnostische tests - ongeveer een week eerder - vooral in de periode dat de lockdown wordt opgeheven.”
Onderzoekers en wetenschappers uit diverse landen delen resultaten van hun zoektocht naar de alternatieve screeningsmethode. Ze delen de overtuiging dat het testen van rioolwater een belangrijk instrument is om verspreiding van het virus te voorspellen.
De Europese Unie volgt de ontwikkelingen ook. Tijdens de hackathon #EUvsVirus viel de rioolwaterscreeningstool Sewers4COVID in de prijzen. De toepassing, waarin KWR participeert samen met onderzoekers van universiteiten en instituten uit Griekenland, Spanje en het Verenigd Koninkrijk, brengt de verspreiding van het virus 'snel en kostenefficiënt' in beeld, aldus de onderzoekers.
MEER INFORMATIE
KWR wint met screeningstool rioolwater corona-hackathon van de EU
'Rioolwater kan ons veel vertellen over de pandemie'
KWR vindt coronavirus in rioolwater en werkt aan ontwikkeling screeningstool
