Het chemiebedrijf 3M in de Vlaamse plaats Zwijndrecht moet onmiddellijk stoppen met het in de Schelde lozen van afvalwater waarin de PFAS-stof FBSA zit. Deze veiligheidsmaatregel is door de Omgevingsinspectie van het Vlaams Gewest opgelegd. Het bedrijf zegt in een reactie zich hieraan te zullen houden.
Het ingrijpen van de inspectiedienst is de culminatie van de ophef in Vlaanderen over het feit dat het Amerikaanse chemieconcern 3M al jarenlang FBSA (perfluorobutaansulfonamide, ook afgekort als PFBSA) loost in afvalwater dat in de Schelde terechtkomt. VTM Nieuws en Het Laatste Nieuws kwamen anderhalve week geleden met deze onthulling. Het bedrijf heeft voor de chemische stof geen omgevingsvergunning bij de provincie Antwerpen aangevraagd. De Vlaamse minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) liet daarop duidelijk haar ongenoegen blijken.
Er volgde vorige week eerst een hoorzitting van de Omgevingsinspectie, waarin 3M tekst en uitleg moest geven. Het bedrijf erkende toen FBSA in lage concentraties te lozen. Een dag later bezocht een team van vier toezichthoudende instanties het bedrijfsterrein in Zwijndrecht en nam monsters van het afvalwater. Uit analyse bleek de aanwezigheid van PFBSA en de verwante stoffen MeFBSA en MeFBSAA.
Stoffen behorend tot de PFAS-groep
De gevonden stoffen behoren tot de grote groep van poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS), die van nature niet in het milieu voorkomen en een negatief effect kunnen hebben op milieu en gezondheid. 3M heeft het patent op FBSA en voorziet hiermee producten van een water- en vlekafstotende laag.
Er waren tijdens de handhavingsactie zelfs aanwijzingen dat 3M het afvalwater de afgelopen weken had gemanipuleerd. De aangetroffen waarden van PFAS-stoffen (zowel zonder als met vergunning) waren aanzienlijk lager dan verwacht. Het bedrijf ontkende. 3M manipuleert haar afvalwater niet en heeft dit ook nooit in het verleden gedaan, wordt gesteld in een verklaring.
3M ligt in Vlaanderen al langer onder vuur vanwege historische vervuiling door perfuoroctaansulfonzuur (PFOS), de voorloper van FBSA. Ook in het Nederlandse grensgebied zit hierdoor de giftige stof in de grond. Met FBSA is 3M in 2019 in de Verenigde Staten een keer over de schreef gegaan. Het bedrijf kreeg een boete van 35 miljoen dollar vanwege illegale lozing in de voor drinkwater belangrijke Tennessee rivier in de staat Alabama.
Onmiddellijk stoppen met lozen opgedragen
Na het onderzoek is besloten dat 3M onmiddellijk moet stoppen met het lozen van proceswaters van de PFBSA-houdende processen, liet het kabinet van Demir afgelopen vrijdag weten. Ze mogen niet langer worden afgevoerd naar de waterzuiveringsinstallatie op het bedrijfsterrein, maar moeten worden verwerkt volgens de beste beschikbare technieken. Verder moet 3M tijdens de volledige duur van elke productiecyclus van de processen een gedetailleerde inventaris bijhouden van de geproduceerde en opgevangen hoeveelheden proceswater.
Het chemiebedrijf is tevens onder verhoogd toezicht geplaatst. Wekelijks moet 3M monsters van het afvalwater nemen en die ter beschikking stellen van de Omgevingsinspectie. De PFBSA-houdende bedrijfsprocessen mogen – ook zonder lozing – niet worden opgestart zonder dat de Omgevingsinspectie minstens twee weken van te voren op de hoogte is gesteld. Dit geldt tot het bedrijf aantoont afdoende maatregelen te hebben genomen.
De Omgevingsdienst heeft over de bevindingen een proces-verbaal opgesteld en stuurt dat naar het parket van Antwerpen. 3M is aangemaand om een procedure voor een omgevingsvergunning te starten. Vlaamse deskundigen hebben in dit verband forse kritiek geuit op de rol van de provincie Antwerpen. Die heeft in 2020 een nieuwe omgevingsvergunning aan 3M gegeven zonder dat er vooraf grondig onderzoek is gedaan naar de effecten van lozingen op omgeving en natuur.
Maatregelen ‘onverwijld’ door 3M uitgevoerd
3M geeft aan dat de maatregelen ‘onverwijld’ zullen worden uitgevoerd. Volgens het bedrijf is er al veel geïnvesteerd in het eigen afvalwaterzuiveringssysteem en blijft dat zo. Hierdoor zullen de concentraties van PFAS-stoffen in het gezuiverd afvalwater steeds dalen.
Het chemiebedrijf houdt vast aan zijn standpunt dat de bedrijfsvoering geen risico inhoudt voor het milieu. De concentraties van FBSA in het in de rivier geloosde afvalwater zouden zeer laag en daarom veilig zijn. De Omgevingsinspectie is het daarmee niet eens. Volgens een advies van een externe toxicoloog kan het gebruik van FBSA wel degelijk chronische gevaren voor mens en milieu opleveren. Probleem is dat er nog erg weinig bekend is over deze stof en een normering ontbreekt.
