In de strijd tegen de Amerikaanse rivierkreeft ontwikkelde Waardenburg Ecology de Craybar. De val is een innovatieve methode om de exoot op een natuurvriendelijke manier te vangen. “Niet mensen, maar dieren legen de val”, zegt Rob van de Haterd, projectleider Aquatische Ecologie bij Waardenburg Ecology.
Elk jaar worden er miljoenen euro's uitgegeven om de invasieve exoot te bestrijden. Dit omdat de Amerikaanse rivierkreeft op veel plekken het ecosysteem ontwricht. De kreeften scharrelen over de bodem en eten onderwaterplanten en dierlijk voedsel, zoals eitjes en larven van amfibieën. Daarnaast graven ze waterkanten kapot, net als muskusratten. “Het zijn ontzettende opportunisten”, zegt Van de Haterd. “Ze verspreiden zich goed en kunnen zich snel vermenigvuldigen. Ze krijgen vele honderden nakomelingen per vrouwtje per jaar.”
Fuiken zijn een manier om ze weg te vangen. Maar volgens Van de Haterd zijn dat arbeidsintensieve en dieronvriendelijke processen. “Er zwemt veel vis in en die gaat dood als je niet regelmatig de fuiken leegt. Ook kun je de kreeft niet wekenlang laten creperen. Dus je moet daar meerdere keren per week langs om te legen. Dat kost een hoop tijd en geld.” Volgens Van de Haterd moet je vrij intensief vangen om de aantallen naar beneden te krijgen. “Omdat je in fuiken de kleine, jonge kreeften niet vangt; die zwemmen door de mazen van de fuik weer naar buiten.”
Schuurtje
Met die gedachte sleutelde hij, samen met een collega, in een schuurtje aan een oplossing die zo duurzaam en efficiënt mogelijk kreeften weg moest vangen. Na drie jaar testen leverde dat de Craybar op. De constructie bestaat kortweg uit een piramide, een verbindende buis en een opvangbak. De kreeften komen op het voer in de piramide af, lopen omhoog op de piramide, kruipen door het gat aan de bovenzijde en vallen naar beneden.
“Kreeften denken een schuilplek gevonden te hebben. Ze kunnen niet omhoog kruipen, hooguit een beetje springen waardoor ze gevangenzitten. Ook kleine kreeften kunnen er niet uit. Maar dieren die kunnen zwemmen, zoals vissen en amfibieën, zwemmen gewoon weer door het gat bovenin naar buiten. In al die jaren zijn er nooit andere diersoorten dan de beoogde rivierkreeft gevangen”, zegt Van de Haterd. Via de buis kruipen ze naar de opvangbak. Deze verbinding is eenrichtingsverkeer - in de buis kunnen de kreeften niet meer terug. Eenmaal in de opvangbak worden ze gegeten door reigers, meeuwen of meerkoeten.
Vijftig kreeften
De piramidevormige val bestond al. De rest komt uit de hoed van Waardenburg. Er zijn momenteel twee versies van de val. Een landvariant, waarbij de opvangbak op het land is gesitueerd en een variant waarbij de bak ik het water drijft. “Die laatste heeft als voordeel dat er geen publiek bij kan en geen toestemming van een landeigenaar nodig is”, aldus van de Haterd.
De watervariant drijft inmiddels in twee wijken (De Gilden en De Munten) in Dronten. Twee locaties waar de kreeft alle onderwaterplanten volledig heeft laten verdwijnen. De eerste resultaten uit Flevoland zijn hoopgevend. “De eerste dag hadden we al vijftig kreeften. Dat aantal loopt gewoon door.” Ter verificatie zette Waardenburg Ecology fuiken uit. Het leverde verrassende resultaten op. “Meestal vangen we anderhalf keer zoveel ten opzichte van de fuik. Dat is wel een mooi resultaat. Eerlijk gezegd hadden we dat niet verwacht.”
Schiphol
De Craybar moet het waterschap Zuiderzeeland helpen waterkwaliteitsdoelen te halen en het ecologisch evenwicht herstellen. Na een ecologisch onderzoek van het waterschap bleek de exoot namelijk ook een medeveroorzaker van blauwalg te zijn.
Bij Natuurmonumenten heeft Waardenburg Ecology een val uitgezet om te kijken of er naast vogels ook otters gevoerd kunnen worden met de kreeft. Van de Haterd: “Daarnaast starten we binnenkort bij Schiphol. Zij willen ook heel graag van de kreeften af. Daar hebben ze de vervelende neiging om de landingsbaan op te lopen, waarna er meeuwen achteraan gaan. Een meeuw en een Boeing 747 is een hele slechte combinatie. Daar worden mensen heel zenuwachtig van bij Schiphol.”
