Watergebruik datacenters roept steeds meer vragen op

De datacenters in Noord-Holland gebruiken zoveel koelwater dat dit kan leiden tot problemen met de drinkwatervoorziening in de provincie. Dat stelt dagblad De Telegraaf op basis van een interne rapportage van de provincie. Uit dat onderzoek blijkt onder meer dat de beheerders van de datacenters geen goed zicht hebben op het water- en chemicaliëngebruik in hun centra. Ze zijn zich bovendien weinig bewust van de impact die hun watergebruik heeft op de beschikbaarheid van drinkwater tijdens droge perioden. 

De datacenters liggen al langer onder vuur door het vermeende hoge energiegebruik. Nu komt daar het debat over het gebruik van water voor de koeling bij. Over het werkelijke gebruik lopen de meningen uiteen, maar feit is wel dat de datacenters drinkwater gebruiken als koelwater.

In Noord-Holland waar al de nodige datacenters staan, bestaan plannen om in de Wieringermeer en de Metropoolregio Amsterdam nieuwe datacenters te bouwen. De vraag daarbij is: wordt er wel rekening gehouden met de beschikbaarheid van drinkwater en het lozen van koelwater?

De provincie wil het weten en liet een onderzoek doen en dat blijkt de aanjager te zijn van de discussie over het gebruik van het drinkwater en het alarm dat er 'tijdens extreme weersomstandigheden een zoetwatertekort kan optreden'.

Hollands Kroon
De aandacht gaat met name uit naar de Noord-Hollandse gemeente Hollands Kroon. Daar staan twee grote datacenters van respectievelijk Google en Microsoft.  Ze gebruiken volgens schatting 525 m³ drinkwater per uur voor koeling. Dat is per jaar 4,6 miljoen m³.

Het gebruik zou, aldus de berichtgeving, kunnen oplopen tot 10 miljoen m³ als de gemeente vergunningen verleend voor nog eens vijf nieuwe datacenters. Dat gebruik zou grofweg 10 procent van de totale drinkwaterlevering van PWN zijn, afgaande op de cijfers in 2019 toen het waterbedrijf 109,6 miljoen m³ drinkwater leverde (bron jaarverslag PWN).

Schromelijk overdrijving
Volgens de brancheorganisatie Dutch Datacenter Association is het drinkwatergebruik dat De Telegraaf meldt, een 'schromelijke overdrijving'. “Er wordt een ramp gesuggereerd, maar het ligt echt totaal anders”, vertelt directeur Stijn Grove van de organisatie tegen de website Computable. 

Op basis van cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek stelt Grove dat datacenters verantwoordelijk zijn voor 0,08 procent van het leidingwaterverbruik in Nederland: per jaar zou het landelijk om 1 miljoen m³ gaan. Daarbij brengt de DDA-directeur in dat de nieuwste generatie datacenters geen of vrijwel geen leidingwater gebruiken om te koelen. Dat gebeurt tegenwoordig veel met buitenlucht of met slimme warmte-koude-opslag, aldus de branchedirecteur.

Drinkwaterleverancier PWN zegt tegen De Telegraaf geen probleem te voorzien. Er wordt geanticipeerd op de toekomst ‘door te werken aan beleid en onderzoek te doen naar alternatieven', citeert de krant een woordvoerder. Op de site van het bedrijf zegt PWN-directeur Ria Doedel: "De inwoners van Noord-Holland kunnen er altijd op rekenen dat er betrouwbaar drinkwater uit de kraan stroomt. Ook tijdens een hittegolf. Op dit moment leveren we 0,6% van onze totale levering als koelwater (onder andere aan datacenters)."

Te weinig data
In reactie op de publicatie meldt de Noord-Hollandse gedeputeerde Cees Loggen in een blog dat de provincie werkt aan een datacenterstrategie, waarin ook zal worden ingegaan op het water- en energieverbruik en de ruimtelijke impact van datacenters. 

De suggestie van De Telegraaf dat de provincie het rapport waar de krant de berichtgeving op baseert, bewust onder de pet heeft gehouden, spreekt de provinciebestuurder tegen. Het rapport is gebaseerd op te weinig data om goed onderbouwde conclusies te kunnen trekken, aldus de gedeputeerde. “Om die reden – en die reden alleen – hebben wij het rapport dan ook niet gepubliceerd.”

Dat neemt niet weg dat de provinciebestuurder er nog niet gerust op is. Hij schrijft: “De vragen die in het artikel opgeworpen worden, leven ook bij het provinciebestuur.” In de datacenterstrategie moeten de antwoorden komen. Deze hoopt de bestuurder vóór het zomerreces naar de Provinciale Staten te sturen.

Webinar
Het rapport waar De Telegraaf zijn berichtgeving op baseert is een onderzoek van de stichting Green IT Amsterdam. In een webinar van de provincie dat in november 2020 werd gehouden, wordt het rapport toegelicht. Het is gebaseerd op een onderzoek naar het watergebruik door datacenters in Noord-Holland. Het betrof een consultatie onder 7 datacenters, waarvan er 5 meewerkten. Het viel nog niet mee om voldoende input te krijgen voor het onderzoek, zo blijkt uit de toelichting tijdens het webinar.

Uit de beantwoording blijkt dat de datacenters drinkwater gebruiken voor de koeling. Ook worden chemicaliën gebruikt om bacteriën te doden en kalkvorming tegen te gaan. Onduidelijk is hoeveel chemicaliën worden gebruikt en de vraag is dan ook of er door de datacenters wel wordt nagedacht over wat de stoffen in het milieu doen en wat er in de lozing overblijft aan stoffen, zegt Arthur Singendonk tijdens het webinar in een toelichting op het onderzoek. “Wij hebben geconcludeerd dat de registratie van chemicaliën onvoldoende is.”

Wat in het algemeen ook blijkt is dat de datacenters er zich niet van bewust zijn dat het watergebruik een punt van aandacht zou kunnen zijn, stelt Robbert Hoeffnagel van Green IT Amsterdam in hetzelfde webinar. Pas na uitleg dat er in droge zomers sprake is van weinig water zag je ‘dat het kwartje viel’, schetst Hoeffnagel. 

Weinig kennis
Ook stelt hij vast dat er bij datacenters weinig kennis is over watergebruik en dat ook het meten van het watergebruik en de chemicaliën die geloosd worden te wensen over laat. “Daar is best nog het nodige te winnen.” De kennisopbouw daarover is belangrijk, betoogt Hoeffnagel. Hij bepleit om in samenwerking met de branche het bewustzijn over water en het gebruik ervan te vergroten. 

Dat de datacenters voornamelijk drinkwater gebruiken voor de koeling is een gevolg van de eenvoudige beschikbaarheid van deze bron. Ook heeft het water de vereiste kwaliteit. Over gebruik van alternatieven (grijs water, oppervlaktewater) is nauwelijks nagedacht, aldus Hoeffnagel. Ook mag de branche een en ander worden bijgebracht over de wet- en regelgeving, de kennis daarover is mager.

Minister
De NOS tekent in een reactie van minister Cora van Nieuwenhuizen op dat de minister eerst wil uitzoeken hoe het precies zit. Vervolgens zal ze daarover contact zoeken met de provincie Noord-Holland. "Die is het bevoegd gezag voor de vergunningen." Daarbij moet de provincie volgens de demissionaire minister ook het belang van de drinkwatervoorziening in de gaten houden. Ook gemeenten en waterschappen moeten zich aan de normen houden, benadrukt ze.

Hoogleraar bestuurskunde Michiel de Vries trekt na het bekijken van het webinar de conclusie dat er bij het verlenen van de vergunningen geen rekening wordt gehouden met het watergebruik door de datacenters. Ook wordt er ‘heel mager gekeken’ naar de milieueffecten, zegt hij tegen het NOS Radio 1 Journaal.

De hoogleraar is onder meer bezorgd over het gebruik van chemicaliën om bacteriën in het koelwater te doden en kalkafzetting te voorkomen. "Dat wordt weer geloosd op het oppervlaktewater, op kanalen en het IJsselmeer, noem maar op. Dat is toch een Natura 2000-gebied. Het is onze nationale drinkwatervoorziening.”

MEER INFORMATIE
Het webinar over wateraspecten datacenters