De uitspraak van de rechter vandaag in de zaak van Greenpeace tegen de Staat kan opnieuw leiden tot een impasse in het stikstofbeleid, zo vrezen de waterschappen. Ze zijn voorstander van een versnelling in natuurherstel, maar benadrukken ook dat vertraging van hun projecten daarop juist een averechts effect heeft.
Volgens de rechtbank in Den Haag handelt de Staat onrechtmatig door de verslechtering van de stikstofgevoelige natuur in Natura 2000-gebieden niet tijdig te stoppen en de eigen stikstofdoelen niet te halen. Daarmee stelt hij de milieuorganisatie Greenpeace, die de zaak had aangespannen, in het gelijk.
De rechter eist dat de regering alsnog de doelen haalt die ze zelf voor 2030 heeft gesteld, op straffe van een – zeer uitzonderlijke – dwangsom van 10 miljoen euro. Daarbij moet voorrang worden gegeven aan de meest kwetsbare natuur, zoals de Omgevingswet ook voorschrijft.
Die wettelijke stikstofdoelen zijn volgens de rechtbank "een absolute ondergrens", waarvan niet zonder een dwingende reden kan worden afgeweken. De maatregelen die onder het vorige kabinet zijn vastgesteld, zijn echter "ruim onvoldoende" om de doelen van 2025 en 20230 te halen.
Ook in het huidige kabinet-Schoof heeft de rechtbank wat dat betreft weinig vertrouwen. Sterker nog: de stopzetting van het zogenaamde transitiefonds van ruim 24 miljard euro (voor boeren die vrijwillig stoppen) is zelfs "een stap terug", terwijl er juist extra maatregelen nodig zijn om de stikstofdoelen te halen.
Natuurherstel
In een eerste reactie zegt de Unie van Waterschappen te onderkennen dat een versnelling nodig is in natuurherstel. De waterschappen willen daar zelf ook een rol in spelen met bijvoorbeeld relatief eenvoudige waterbeheermaatregelen die snel effect hebben op het watervasthoudende vermogen van de bodem.
Tegelijk vrezen ze voor een impasse, zoals in 2019 na de uitspraak van de Raad van State over de stikstofaanpak van het Rijk. Het is belangrijk dat de waterschappen hun werk aan sterke dijken, schoon en voldoende water te allen tijde kunnen voortzetten, benadrukken ze.
"Veel van de projecten van de waterschappen dragen ook bij aan het verbeteren van de natuur en de waterkwaliteit. Vertraging van die projecten zal natuurherstel alleen maar verder op de lange baan schuiven."
Stikstofcommissie
Of dat nu het geval zal zijn, is volgens de Unie nog onduidelijk. Eerder trokken ze die conclusie al wel naar aanleiding van de uitspraak van de Raad van State over intern salderen, wat niet meer mogelijk is zonder natuurvergunning. Daarop besloot het kabinet afgelopen vrijdag een ministeriële stikstofcommissie in te stellen, die moet voorkomen dat Nederland ‘vastloopt’ door stikstofbeperkingen.
De waterschappen menen ook dat er verder moet worden gekeken dan alleen naar stikstofreductie. "Alternatieve teelten die bijvoorbeeld in de plaats van veehouderijen komen, kunnen namelijk een negatiever effect hebben op de waterkwaliteit", waarschuwen ze.
Greenpeace noemt de uitspraak van de rechtbank "een belangrijke overwinning voor de natuur", de MOB van Johan Vollenbroek komt alvast met een handreiking aan het kabinet voor het oplossen van de crisis. LTO-voorzitter Ger Koopmans meent dat de huidige wet moet worden aangepast en roept de staat op om in hoger beroep te gaan.
