Voor rivieren was 2023 globaal genomen het droogste jaar in meer dan drie decennia, volgens een rapport van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO). Dit komt vooral door de klimaatverandering, al speelde ook El Niño een rol. Gletsjers slinken in rap tempo. Zij leden het grootste massaverlies in vijftig jaar.
Wereldwijd staan watervoorraden fors onder druk, blijkt uit het nieuwe WMO-rapport State of Global Water Resources 2023. Voor meer dan de helft van de riviersystemen waren er in de laatste vijf jaar abnormale waarden. Het gaat dan voornamelijk om weinig water. Daarbij was de situatie in 2023 nog een tikje erger dan in de jaren daarvoor (zie wereldkaart).
Vorig jaar werden grote gebieden in Noord-, Midden- en Zuid-Amerika getroffen door ernstige droogte en verminderde rivierafvoeren. In de bekkens van de Amazone en Mississippi bereikten de waterstanden recordlaagtes. In Azië was er bij de Ganges, Brahmaputra en Mekong minder water dan normaal.
In sommige regio’s waren de waterpeilen op jaarbasis juist vrij hoog, zoals aan de oostkust van Afrika. Ook in een aantal landen in het noordelijke deel van Europa was sprake van bovennormale afvoeromstandigheden. Dit geldt onder meer voor Nederland en ook voor het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Finland.
Bron: The State of Global Water Resources 2023 / WMO
Groot massaverlies bij gletsjers
Gletsjers verloren de meeste massa in vijftig jaar: ruim 600 gigaton water tussen september 2022 en augustus 2023. Het was voor het tweede opeenvolgende jaar waarin alle regio’s met gletsjers ijsverlies rapporteerden. Vooral in de Europese Alpen en in het westen van Noord-Amerika gaat het hard. Het volume van de Zwitserse gletsjers verminderde met ongeveer 10 procent in twee jaar tijd.
Door de klimaatverandering wordt de hydrologische cyclus grilliger. Vorig jaar was het warmste jaar ooit gemeten. Dat leidde tot het vaker voorkomen van extreme droogte of juist overvloedige regen met als gevolg overstromingen. Ook het weerfenomeen El Niño had daarop een duidelijke invloed.
In Afrika vielen de meeste dodelijke slachtoffers door overstromingen. Libië springt eruit. Hier kwamen in september meer dan 11.000 mensen om, toen twee dammen bezweken bij een grote overstroming. De ramp trof 22 procent van de bevolking.
Water ‘kanarie in de kolenmijn’
Secretaris-generaal Celeste Saulo van de Wereld Meteorologische Organisatie noemt water de kanarie in de kolenmijn van klimaatverandering. “Wij ontvangen noodsignalen in de vorm van steeds extremere regenval, overstromingen en droogtes. Zij eisen een zware tol als het gaat om levens, ecosystemen en economieën. Smeltend ijs en slinkende gletsjers bedreigen de waterzekerheid op de lange termijn voor vele miljoenen mensen. En toch blijft de noodzakelijke dringende actie uit.”
Sauto wijst op de versnelling van de hydrologische cyclus door de stijgende temperaturen, met alle gevolgen van dien. Zo nemen de problemen door te veel of te weinig water toe. Er is volgens de Argentijnse nog onvoldoende bekend hoe het werkelijk gaat met de zoetwaterbronnen in de wereld. “We kunnen niet beheren wat we niet meten. Ons rapport wil eraan bijdragen dat de monitoring, het delen van data en de grensoverschrijdende samenwerking en beoordelingen worden verbeterd. Dat is dringend nodig.”
