Een op de acht mensen in Europa woont nu in een gebied waar er een potentieel risico op een overstroming van een rivier bestaat, terwijl ongeveer 30 procent van de Zuid-Europeanen kampt met permanente waterschaarste. Deze en andere ontwikkelingen die verband houden met de verandering van het klimaat, leveren een steeds grotere bedreiging op voor de gezondheid van Europeanen.
Hiervoor waarschuwt het Europees Milieuagentschap (EEA) in een nieuw rapport. Het EEA presenteert feiten en cijfers over de gevolgen van de klimaatverandering voor de menselijke gezondheid in de 32 landen van de Europese Economische Ruimte (EER), met de focus op overstromingen, droogte en waterkwaliteit (zie infographic).
Door klimaatverandering worden overstromingen en periodes van droogte verergerd, wordt geconcludeerd in het rapport. Ook gaat de waterkwaliteit erop achteruit. Daarvan ondervinden vooral ouderen, kinderen, mensen met een slechte gezondheid, mensen in lagere inkomensgroepen, boeren en medewerkers van hulpdiensten de nadelige gezondheidsgevolgen.
53 miljoen Europeanen in overstromingsgevoelig gebied
Tussen 1980 en 2022 zijn er in de EER-landen 5.582 sterfgevallen als gevolg van overstromingen geregistreerd. Een kleine 53 miljoen mensen ofwel ongeveer 12 procent van de Europese bevolking woont in gebieden die in potentie kwetsbaar zijn voor rivieroverstromingen, ook al zijn er vaak waterkeringen aanwezig. Nederland staat bovenaan de lijst met 23.4 procent, gevolgd door Slowakije (21.7 procent) en Oostenrijk (20.6 procent)
Het aantal Europeanen voor wie dit geldt, is tussen 2011 en 2021 met 935.000 toegenomen. Dat wijst volgens het EEA op een voortdurende uitbreiding van woningbouw en andere menselijke activiteiten in uiterwaarden.
Ook bevindt een op de negen ziekenhuizen in Europa zich in een gebied waar een overstroming van een rivier denkbaar is. In Nederland hield 3 procent van de interne crises in ziekenhuizen tussen 2000 en 2020 verband met hydrometeorologische rampen, inclusief de gevolgen van wateroverlast en kustoverstromingen.
Infographic huidige blootstelling aan watergerelateerde risico’s van klimaatverandering met geselecteerde gevolgen voor de gezondheid I Bron: Report Responding to climate change impacts on human health in Europe: focus on floods, droughts and water quality, European Environment Agency (2024)Veel gebieden met waterschaarste
Diverse regio’s in Europa kampen jaarlijks met permanente of langdurige waterschaarste. In Zuid-Europa is de situatie het ergst: hier leeft ongeveer 30 procent van de bewoners in gebieden met permanente waterschaarste en tegen de 70 procent in gebieden waar er waterschaarste in het zomerseizoen is. In andere regio’s zijn er omstandigheden van waterschaarste aanwezig in delen van de stroomgebieden van rivieren, waaronder de Maas.
Langdurige perioden van droog en warm weer bevorderen de verspreiding van bosbranden. Deze komen vooral voor in Zuid-Europa maar in toenemende mate ook in andere regio’s. Tussen 1980 en 2022 verloren in de EER-landen 702 mensen rechtstreeks het leven als gevolg van bosbranden. Nog veel meer mensen werden getroffen door de rook.
De waterkwaliteit staat eveneens onder druk door de veranderende klimaat. Zo bevordert de stijging van de lucht- en watertemperaturen de groei van ziekteverwekkers, waardoor het risico op door water overgedragen ziekten toeneemt. Nog een voorbeeld: zware regenval zorgt voor een twee keer zo grote kans op concentraties van schadelijke ziekteverwekkers in waterlichamen, als gevolg van verontreinigde rioolwateroverstortingen.
Versnelling bij acties nodig
Het Europees Milieuagentschap pleit voor een versnelde implementatie en een betere coördinatie van de inspanningen van overheden, waterbeheerders en partijen in de gezondheidszorg. Een ‘quick win’ is het vergroten van het bewustzijn bij burgers over de risico’s en oplossingen. Acties op langere termijn waaronder verbeteringen van de infrastructuur en op de natuur gebaseerde oplossingen, vereisen systematische planning en investeringen.
Het bestaande klimaat-, water- en gezondheidsbeleid van de Europese Unie biedt volgens EEA-directeur Leena Ylä-Mononen een solide basis voor het breder en systematischer implementeren van acties. “Om ons toekomstig welzijn te garanderen moeten alle bestuursniveaus in vele sectoren effectieve oplossingen invoeren, zodat we de gevolgen voor lichamelijke en geestelijke gezondheid kunnen voorkomen en verminderen. Wij ondersteunen hen met kennis via de activiteiten van het EEA en het European Climate and Health Observatory.”
