Over het gehele jaar gezien is er nog genoeg zoet water in het Waddengebied, maar in droge zomermaanden kan er wel een tekort zijn. De watervoorraden staan ook onder steeds grotere druk als gevolg van de klimaatverandering en een daarmee gepaard gaande groei van de watervraag.
Dit blijkt uit het rapport Waterbeschikbaarheid Noord-Nederland dat de Waddenacademie deze week publiceerde. Hierin zijn de kwantitatieve data over aanbod, vraag en verdeling van zoet water in het Waddengebied (inclusief de eilanden) in de periode 2010-2022 onder de loep genomen. De focus ligt op de gebieden van de vier waterschappen die direct afwateren op de Waddenzee: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Wetterskip Fryslân, Noorderzijlvest en Hunze en Aa’s.
De analyse is uitgevoerd door WLN, water - onderzoek – advies. De onderzoekers concluderen op basis van de data dat er jaarrond geen sprake is van een tekort aan zoetwater, met als enige uitzondering het zeer droge jaar 2018. In de zomermaanden kunnen echter wel tekorten optreden, soms extreem.
Minder zoet water beschikbaar door klimaatverandering
Er is steeds minder zoet water beschikbaar als gevolg van de klimaatverandering. Hiermee hangt samen dat de zoetwatervraag vanuit de landbouw groeit in verband met het beregenen van gewassen. Ook vanuit de drinkwaterbedrijven neemt de vraag toe, zij het in mindere mate.
Door dit alles stroomt er in de droge zomermaanden minder zoet water richting de Waddenzee en het grondwatersysteem. Vooral de afstroming vanuit het IJsselmeer naar de Waddenzee is aanzienlijk minder geworden.
Het verschijnsel is bijvoorbeeld goed te zien in duingebieden op de eilanden en op het Drents Plateau. Deze hogere gebieden fungeren als ‘wateraccu’ en de belangrijkste ‘motor’ van lokale en regionale hydrologische systemen.
Door de verminderde afstroom is er nu een grotere behoefte aan aanvoer van zoet water. Volgens de onderzoekers van WLN wordt daardoor het belang benadrukt van integrale, systeemgerichte maatregelen in het kader van het principe ‘water en bodem sturend’, zoals water bergen en vasthouden waar het kan.
Beter vasthouden van zoet water
De natuurlijke geleidelijke overgang van zoet naar zout op de Waddenzee valt weg, vertelt Katja Philippart, directeur van de Waddenacademie, in een interview in het aprilnummer van vakblad H2O. Daardoor gaat een deel van het kenmerkende waterleven verloren.
Katja Philippart
Philippart geeft ook aan wat ze van waterbeheerders verlangt als het gaat om het zoetwaterprobleem. “Dat ze hun blik op de Waddenzee richten bij de verdeling van zoet water, dat ze het water in de winter en in natte periodes beter vasthouden en een deel reserveren voor de afvoer naar de Waddenzee.”
Naar aanleiding van het nu gepresenteerde rapport komt zij met een vergelijkbare boodschap in een interview met Omrop Fryslân. De onderzoeksresultaten bevestigen volgens Philippart dat er al veel minder zoet water in de Waddenzee terechtkomt en dat er ook een groot verschil is tussen een droog en een nat jaar. “Deze getallen hadden we eerst niet in handen.”
Ze wijst erop dat voor het vasthouden van water er eigenlijk ‘sponzen’ liggen. “We hebben veengebieden en we hebben gebieden die veengebieden kunnen worden. Als we daar op inzetten, doen we vele sectoren en de Waddenzee een plezier.” Actie van de politiek is nodig, zegt Philippart. “De toekomst vraagt gewoon om scherpe keuzes.”
Eerste stap richting kennisagenda
Voor de Waddenacademie is het onderzoek een eerste stap op weg naar een Kennisagenda Zoetwaterhuishouding Waddengebied. Er volgt nu een inventarisatie van bestaande en ontbrekende kennis die nodig is voor besluitvorming en beheer van aanbod, verbruik en verdeling van zoet water.
De Waddenacademie wil hiermee bijdragen aan een duurzame toekomst voor het Waddengebied, inclusief de Waddenzee. Dat gebeurt in samenwerking met onder andere de waterschappen, het Deltaprogramma Zoetwater en het Investeringskader Waddengebied (IKW), een meerjarig investeringsprogramma van de provincies Noord-Holland, Fryslân en Groningen.
