Te goedkoop grondwater voor gewassen versterkt wateruitputting

In veel drogere gebieden in de wereld is de prijs voor grondwater voor de irrigatie van gewassen te laag, waardoor het water niet efficiënt wordt gebruikt. Dat versterkt de grondwateruitputting. Het gebruik van gewassen met een hogere opbrengst per hectare kan een tegenwicht bieden, blijkt uit een onderzoek onder leiding van de Universiteit Utrecht.

De helft van het water dat wereldwijd wordt gebruikt om gewassen te irrigeren, is grondwater dat wordt opgepompt. In het onderzoek is gekeken naar ‘niet-hernieuwbaar’ grondwater in drogere gebieden: grondwater dat nauwelijks wordt aangevuld. Het gebruik hiervan leidt tot dalende grondwaterstanden en grondwateruitputting, met alle negatieve gevolgen van dien. Volgens het onderzoek wordt deze ontwikkeling versterkt doordat het grondwater te goedkoop is.

De analyse is uitgevoerd door een onderzoeksteam onder leiding van de Universiteit Utrecht in samenwerking met Wageningen Economic Research en het International Institute for Applied Systems Analysis (IIASA). Over de resultaten is een artikel gepubliceerd in Water Resources Research. De onderzoekers hebben gekeken naar de situatie in de elf landen die het meeste niet-hernieuwbaar grondwater gebruiken: China, India, VS, Iran, Pakistan, Mexico, Italië, Spanje, Turkije, Egypte en Zuid-Afrika.

Schaduwprijs berekend
De prijs die een boer voor grondwater betaalt, bestaat meestal alleen uit de kosten voor het onttrekken van het water en transport. Verborgen kosten zoals de kosten voor droogvallende putten, bodemdaling en onttrekking van water aan meer winstgevende activiteiten worden niet meegerekend. In een ‘schaduwprijs’ zijn zulke gevolgen wel meegenomen. Daarom hebben de onderzoekers de schaduwprijs van irrigatiewater berekend voor vijf veelvoorkomende gewassen (tarwe, maïs, rijst, aardappelen en citrusvruchten) in elk land.

De schaduwprijs wordt omschreven als de netto-opbrengst van de laatste kubieke meter water en tevens de maximale prijs die een boer zal willen betalen voor grondwater. Om deze prijs te berekenen, maakten de onderzoekers gebruik van hydrologische modellering, landbouwstatistieken en econometrische methoden. Hun conclusie is dat de schaduwprijs voor de gewassen vaak te laag is. Dat werkt inefficiënt gebruik van niet-hernieuwbaar grondwater en grondwateruitputting in de hand.

De schaduwprijs is een goede maat voor de efficiëntie van watergebruik, licht onderzoeksleider Marc Bierkens (hoogleraar hydrologie aan de Universiteit Utrecht) toe op de universiteitssite. “Je kunt niet-hernieuwbaar grondwater maar één keer gebruiken. Een lage schaduwprijs betekent dus dat de baten van dit grondwater gering zijn. Ook is dit een indicatie dat verborgen kosten niet voor rekening van de boer komen.”

Kansen door andere waterverdeling
Er zijn grote verschillen in de schaduwprijzen voor de verschillende gewassen binnen een land, wat duidt op de kansen van een andere verdeling van water over gewassen. Volgens het onderzoeksteam kan veel niet-hernieuwbaar grondwater worden bespaard, als goedkope gewassen worden vervangen voor gewassen die per hectare meer opbrengen. Dat komt de welvaartsgroei ten goede. Deze vaststelling biedt een handvat om niet-hernieuwbaar grondwater verstandiger te gebruiken en de uitputting van grondwaterreserves te beperken. Daarvoor is in combinatie met het berekenen van schaduwprijzen een meer uitgewerkt model van waterkosten nodig.

Bierkens zegt dat de studie een eerste stap is. “We zijn nu aan het kijken hoe we mondiaal het niet-hernieuwbare grondwater over de tijd het meest efficiënt kunnen gebruiken. Hierbij willen we ook verborgen kosten gaan meenemen.”

MEER INFORMATIE
Universiteit Utrecht over onderzoek
Artikel in Water Resources Research