De kosten voor het beheer en onderhoud van de uiterwaarden van de grote rivieren zijn het afgelopen jaar flink opgelopen tot een bedrag van 30 miljoen euro. Dat is meer dan het dubbele van wat Rijkswaterstaat in 2023 uitgaf aan beheer en onderhoud van buitendijkse gronden.
In 2023 telde Rijkswaterstaat 11,8 miljoen euro neer voor onderhoud van de uiterwaarden. Een en ander blijkt uit opgevraagde cijfers door H2O.
Volgens Rijkswaterstaat zijn de aanzienlijk gestegen kosten te verklaren door het uitbaggeren van zeven nevengeulen en herstel van riviernatuur en natuurvriendelijke oevers die zijn aangelegd bij de projecten Ruimte voor de Rivier en Kaderrichtlijn Water en NURG (Nadere Uitwerking Rivierengebied). In totaal is afgelopen jaar 138.000 kubieke meter bagger uit dichtgeslibde zijgeulen van de rivieren gehaald. Die bagger is deels teruggestort in de rivier en deels gebruikt voor het ondieper maken van zandwinplassen voor natuurverbetering.
Maas
In het stroomgebied van de Maas waren de onderhoudskosten afgelopen jaar het hoogst, te weten 14,6 miljoen euro. Dat kwam doordat er op diverse plekken herstelwerk nodig was als gevolg van verwoestingen door het hoogwater in de Maas in de winter van 2023. Onder meer de overlaatdam Bosscherveld bij Maastricht bezweek. Er is een nieuwe dam gebouwd. Ook werkte Maaskracht aan herstel van een doorgebroken grindrug in de Grensmaas. Dat werk is stilgelegd op last van de rechter.
Langs de Rijntakken (Waal, Nederrijn, Lek en Merwede) is afgelopen jaar voor 11,3 miljoen euro gestoken in beheer en onderhoud van de uiterwaarden. Langs de IJssel gaf Rijkswaterstaat 4 miljoen euro uit aan maaien, baggerwerk en het onderhoud van bomen.
WOCU
Sinds 2023 werkt Rijkswaterstaat met zogeheten waardengedreven onderhoudscontracten voor de uiterwaarden (WOCU). Voor elke riviertak is een team opgericht met vertegenwoordigers van Rijkswaterstaat en de bedrijven met wie voor vier jaar een onderhoudscontract is aangegaan.
Deze WOCU-contractvorm gaat niet uit van een vaste aanneemsom, maar van gezamenlijke afspraken tussen Rijkswaterstaat en het bedrijfsleven over werkzaamheden. Voor alle werkzaamheden maken de aannemers telkens (prijs)afspraken met Rijkswaterstaat. Het gaat om snoeien, maaien, oeverherstel en baggeren in het winterbed van de grote rivieren. Werkzaamheden in het zomerbed vallen daar niet onder.
Rijkwaterstaat werkt nauw samen met opdrachtpartners verdeeld over de drie stroomgebieden van de Maas, Waal en IJssel. Het gaat om Maaskracht (een samenwerking van Smits, Van de Wetering, Van Wijlen en Tenders & Projects), Team Rijntakken (een samenwerking van Van Oord, Rebel, Witteveen+Bos en Prop) en IJsselwaarden (een samenwerking van Dura Vermeer en Brunel).
De waardengedreven onderhoudscontracten voor de uiterwaarden zijn gebaseerd op vier waarden: optimale samenwerking, maximale klantwaarde, eerlijk werk voor eerlijk geld en leren van en met elkaar. Hoewel de kosten vrij hoog zijn, is Rijkswaterstaat tevreden over deze ‘innovatieve contractvorm waarin de traditionele rolverdeling tussen opdrachtgever en opdrachtnemer is ingeruild voor partnerschap’.
Vegetatielegger
In ons land zijn 64.000 hectare aan uiterwaarden langs de grote rivieren, verdeeld over 12.000 grondeigenaren. Rijkswaterstaat is eigenaar van 11.000 hectare buitendijkse gronden.
Hoewel Rijkswaterstaat de vegetatielegger als uitgangspunt neemt voor onderhoud, zijn de afgelopen jaren alle buitendijkse gronden in kaart gebracht met ecologische onderzoeken. Volgens Rijkswaterstaat was er sprake van achterstallig onderhoud - dat wil zeggen: de praktijk kwam niet overeen met de eisen van de vegetatielegger.
