Waterschap Limburg gaat werk maken van ‘een volwassen en professioneel integriteitssysteem’. Het algemeen bestuur heeft daartoe besloten op basis van een extern onderzoek, waarin het huidige integriteitssysteem van het waterschap als ‘onvolwassen’ wordt bestempeld. Aanleiding voor het onderzoek was het plots opstappen van dagelijks bestuurder Har Frenken november vorig jaar. De bestuurder is in dat conflict, aldus het onderzoek, niet fatsoenlijk behandeld en krijgt daarvoor excuses van het algemeen bestuur.
Frenken stapte 3 november op na een vertrouwensbreuk met als aanleiding een integriteitsonderzoek naar een grondtransactie waarin Frenken 'onhandig' zou hebben opgetreden. De ‘aantijgingen jegens medebestuurders’ en het opstappen van Frenken verraste het algemeen bestuur en riepen vragen op over het functioneren van het dagelijks bestuur. Uit de inbreng van Frenken werd opgemaakt dat de verhoudingen in het dagelijks bestuur ernstig verstoord waren, wat in het algemeen bestuur de vraag opriep: waarom wisten wij hier niets van?
Bron voor de vertrouwenscrisis in het dagelijks bestuur waren twee gronddeals. Frenken wees dijkgraaf Patrick van der Broeck op mogelijke belangenverstrengeling toen hij als portefeuillehouder integriteit opdracht gaf naar een onderzoek in een omstreden grondtransactie in het project Loobeekdal, waar Van der Broeck zelf als wethouder van Venray en daarna als gedeputeerde van Limburg betrokken bij was geweest. Vijf dagen later werd door medewerkers van het waterschap een integriteitsmelding gedaan tegen Frenken in een andere transactie, een grondcompensatie voor de echtgenote van Frenken als sluitstuk van een ruilverkavelingstraject.
Uiterst kritisch
In een brief aan het algemeen bestuur waarin Frenken vorig jaar zijn integriteit verdedigde, was hij uiterst kritisch over de grond en procedure van de integriteitsmelding en het door bureau Hoffman ingestelde onderzoek naar de deal. Voorts suggereerde hij dat achter zijn rug om medebestuurder Arnold Jansen, die de portefeuille integriteit tijdelijk had overgenomen van dijkgraaf Van der Broeck, bij toenmalig gouverneur Johan Remkes had aangedrongen op Frenkens vertrek uit het dagelijks bestuur en dat het algemeen bestuur daarbij buitenspel was gezet.
De vertrouwenscrisis, het vertrek en de kritiek van Frenken waren voor de fractievoorzitters in het algemeen bestuur aanleiding om een externe adviseur de gang van zaken te laten onderzoeken met als centrale vraag: ‘Wat is hier aan de hand?’ Frans Geraedts van het bureau Governance & Integrity Nederland deed het onderzoek en stelde onder meer vast dat er geen aanleiding is om een disciplinair onderzoek in te stellen naar het handelen van dijkgraaf Van der Broeck en/of andere leden van het dagelijks bestuur. De schets die Frenken geeft in zijn brief leert dat de samenwerkingsrelatie ‘diep verstoord was’, aldus Geraedts, maar ook stelt hij dat het relaas van Frenken één kant van het verhaal is. “Er is ook een andere kant”.
'We begrijpen dat de hele situatie een enorme impact heeft gehad op u en uw gezin. Dat betreuren we'
- Algemeen bestuur maakt excuses aan Har Frenken
Enorme impact
Gereadts stelt echter ook vast dat Frenken op ‘drie punten’ niet fatsoenlijk is behandeld en adviseert het algemeen bestuur zich daarvoor te verontschuldigen bij de opgestapte dagelijks bestuurder. Dat doet het algemeen bestuur. In een brief aan Frenken wordt het boetekleed aangetrokken: “We begrijpen dat de hele situatie een enorme impact heeft gehad op u en uw gezin. Dat betreuren we. We komen op basis van het advies van de heer Geraedts en onze nadere analyse tot de conclusie dat wij op onderdelen onvolkomen hebben gehandeld. Daarvoor bieden wij u onze oprechte excuses aan.”
Verontschuldigingen komen er ook voor het feit dat het algemeen bestuur niet heeft onderkend dat Frenken ‘goede redenen’ had om dijkgraaf Van der Broeck te adviseren om het opdrachtgeverschap in het Loobeek-onderzoek niet op zich te nemen. Sorry nummer drie geldt ‘de ongelukkige formulering’ van de hoofdconclusie in het integriteitsonderzoek van Hoffman naar de grondtransactie. “De eerste en meest belangrijke conclusie had moeten zijn dat het onderzoek geen enkele aanwijzing had opgeleverd dat u uw positie misbruikt heeft”, schrijft het algemeen bestuur aan Frenken.
Onvolwassen
Uit het rapport van onderzoeker Geraedts blijkt ook dat het integriteitssysteem van het waterschap niet naar behoren werkte, dit ondanks het voornemen van het algemeen bestuur om het integriteitsbeleid aan te scherpen. Dat gebeurde mei vorig jaar, toen het onderzoek naar de omstreden grondtransactie in het Loobeekdal werd geëvalueerd. Er werd in het algemeen bestuur toen gesproken over ‘bestuurlijk ongemak’ over de affaire, waarbij de afspraak werd gemaakt dat het systeem zou worden aangescherpt op basis van acht aanbevelingen door de integriteitscommissie die de Loobeekdaltransactie had onderzocht.
Geraedts oordeelt nu dat het integriteitssysteem ‘onvolwassen’ is. Hij ziet ‘gebreken op het niveau van regelingen, bemensing en besef’ en adviseert een omvattende analyse van het huidige integriteitssysteem uit te voeren die zich richt ‘op de samenhang binnen en de compleetheid van het systeem’. De onderzoeker prikkelt het waterschap daarbij de lat hoog te leggen: “De ambitie zou kunnen zijn binnen Nederland voorop te gaan lopen: het beste integriteitssysteem te ontwikkelen, dat een model kan zijn voor andere waterschappen.”
Het algemeen bestuur volgt het advies van Geraedts op. Het wil binnen afzienbare tijd komen tot ‘een compleet en samenhangend integriteitsbeleid voor zowel het Waterschap als het Waterschapsbedrijf Limburg’. “Hiertoe zal een uitgebreide analyse van het huidige integriteitssysteem uitgevoerd worden. Het dagelijks bestuur wordt gevraagd jaarlijks verantwoording af te leggen over de handelwijze, ervaringen en actuele ontwikkelingen op het gebied van integriteit”, schrijft het waterschap op zijn site.
MEER INFORMATIE
Advies Frans Geraedts en andere stukken
H2O actueel: Vertrouwenscrisis kost bestuurder Waterschap Limburg de kop
H2O actueel: Waterschap Limburg scherpt integriteitsbeleid aan na omstreden gronddeal
