Drinkwaterbedrijven hadden de afgelopen zomers hun handen vol aan stijgend waterverbruik. Om het watersysteem overeind te houden zijn er ingrijpende keuzes nodig zegt Jelle Hannema, CEO van Vitens. Vorig jaar zei hij tegen H2O ongeduldig te worden over de voortgang van de watertransitie. Aan Hannema de vraag hoe het regeerakkoord hem gerust kan stellen.
door Rens Nijholt
Jelle Hannema “Als het nieuwe kabinet een paar versnellers initieert. Vitens wil een aantal grootschalige projecten van de grond krijgen om het watersysteem te versterken. Maar je hebt andere partijen nodig en besluitvorming duurt best lang. Dat is begrijpelijk want er zijn veel verschillende belangen; natuur, economie, wonen en landbouw. Daarom komen de grote projecten, die echte verandering brengen, langzaam tot stand. Ik denk dat het zou helpen als het Rijk betekenisvolle proefprojecten zou starten, waarin alle facetten terugkomen. Dat zou een enorme versnelling teweegbrengen in het denken. Daarmee laat je zien dat het kan - een watersysteem versterken vanuit gezamenlijke belangen.
Wat ik daarin belangrijk vind is dat we niet tegenover elkaar staan, want die neiging is er, maar dat we het gezamenlijk doen. Waterschaarste is net zo goed een probleem voor de landbouw als voor de drinkwater industrie, maar ook voor de natuur en de economie. We zien bijvoorbeeld dat een buitenlands bedrijf zich niet in Nederland kan vestigen, omdat er onvoldoende vergunning ruimte is voor water. Zo zie je dat water ook de economie raakt. We moeten naar doorbraken toe, waarin we laten zien dat die belangen samenvallen. Ik zou happy worden als het Rijk dat soort projecten gaat initiëren.”
Hoe kan het nieuwe kabinet specifiek de drinkwaterbedrijven helpen?
“Als drinkwaterbedrijf moeten wij operationeel onze eigen broek kunnen ophouden. Maar wij moeten inspelen op de gevolgen van de klimaatverandering. Automatisch heb je het dan over investeringen in ons watersysteem. Daarvoor hebben we investeringsruimte nodig. Wij winnen water in een groter watersysteem en ik denk dat, naast geld, regie gaat helpen om het watersysteem toekomstbestendig te maken. Regie bij ruimtelijke keuzes; waar ga ik bouwen? Hoe ga ik bouwen? Welke soorten natuur en landbouw willen we? Voor een succesvol eindresultaat zul je het watersysteem als drager moeten nemen in die keuzes.
'De afgelopen zes jaar hebben we 10 procent extra water moeten leveren. Dat zal ergens vandaan moeten komen'
Daarnaast moet er voldoende water beschikbaar blijven voor waterwinning in de toekomst. De afgelopen zes jaar hebben we 10 procent extra water moeten leveren. Dat zal ergens vandaan moeten komen. We zetten ons wel in om die groei af te vlakken, maar dat zijn moeizaam te beïnvloeden trends. Uiteindelijk zullen we moeten uitbreiden.”
Ligt er voor de politiek ook een taak in de bewustwording van het waterverbruik?
“Dat zou erg helpen. Niet alleen landelijk, maar ook provinciaal en regionaal. Een eenduidige boodschap zou wenselijk zijn. Dat is op dit moment minder het geval en daar zouden we gezamenlijk in kunnen verbeteren. Je kunt ook iets doen met regelgeving, zoals met het Bouwbesluit. Leg daarin vast dat nieuwbouw alleen mag plaatsvinden met apparatuur die minder water verbruikt.”
U vergeleek de waterschaarste met de stikstofcrisis. In de partijprogramma’s besteden politieke partijen echter nauwelijks aandacht aan water.
“Het watervraagstuk heeft een veel sluipender karakter. Het is niet zo dat bepaalde ontwikkelingen niet meer kunnen plaatsvinden. Het is wel zo dat er steeds meer discussie is over van wie het water is. Dat is een interessant en misschien wel filosofisch vraagstuk. Met pappen en nathouden weten we het nog net gaande te houden. Er is nog voldoende water in de rivieren en om drinkwater te produceren. Boeren kunnen beregenen en de natuur piept niet. Ondanks dat we tegen de limieten van het systeem aanlopen, lukt het toch nog om onze maatschappelijke taken uit te voeren. De stikstofcrisis werd pas een crisis toen de Raad van State er een opvatting over had. We hebben kennelijk iets nodig om het tij te keren. In het watersysteem is dit punt nog niet bereikt. Dat zeg ik tot mijn spijt, want je wil dit voor zijn. Je wil vooruitkijken en tijdig fundamentele keuzes maken.”
'Het kan toch niet zo zijn dat we moeten wachten op massale sterfte van natuur'
Ligt de sleutel dan bij de Raad van State?
“Ik hoop het niet. Het hoeft niet per se vanuit de Raad van State te komen. Het kan toch niet zo zijn dat we moeten wachten op massale sterfte van natuur. Dat we dan pas zeggen: zo kan het niet langer. Of dat boeren massaal economisch het loodje leggen. Ik zou heel graag willen dat we dat weten te voorkomen. Dat het nieuwe kabinet ook die sense of urgency voelt en de watertransitie in een adem oppakt met de energietransitie, om maar eens een voorbeeld te noemen. Dat zou goed kunnen in de vorm van een nationaal waterakkoord, als analogie naar het klimaatakkoord, ondertekend door alle belangrijke stakeholders zoals bijvoorbeeld de landbouw, natuurorganisaties en het bedrijfsleven.”
Vitens wil in 2030 100 procent duurzaam zijn. Wat heeft u van het nieuwe kabinet nodig?
“Investeringsruimte. Laat onze eigen broek ophouden, maar geef ons wel de ruimte. De wacc (weighted average cost of capital) systematiek beoogd onze winst te maximaliseren. Dat snap ik vanuit een ‘overheid nv’-gedachte. Maar die winst is belangrijk voor onze continuïteit. We hebben een hele beperkte ruimte om winst te maken - geld dat je wil toevoegen aan het eigen vermogen. In relatie tot je investeringen heb je een gezond eigen vermogen nodig voor een goede balans. Wij roepen het nieuwe kabinet op om met ons te kijken naar een andere systematiek. Als we een winstniveau kunnen realiseren, waarmee we ons eigen vermogen op niveau kunnen krijgen en dat past bij ons investeringsvolume, zijn we tevreden.
Momenteel haalt Vitens nog geen eigen vermogen van 30 procent. We willen naar 35 procent, omdat een investeringsniveau van 275 miljoen per jaar wenselijk is. Nu zitten we op 160 miljoen. Dat geeft aan welke sprong we moeten maken. Die investeringen zijn nodig om ons drinkwatersysteem op peil te houden. Alleen al in Noord-Friesland kost een renovatieproject 60 miljoen. Op dit moment stoppen we meer dan 70 miljoen in het vervangen van leidingen, maar omdat de leidingen steeds ouder worden hebben we meer nodig.
Verder is cybersecurity een grote kostenpost en moeten onze winningen klimaatbestendig worden. Dit betekent dat we sommige winningen moeten minderen en sommige zelfs sluiten. Nieuwe winningen moeten op verantwoordelijke plekken gebouwd worden. We zullen moeten desinvesteren en investeren - daar hebben we ruimte voor nodig. Tegen onze aandeelhouders zeg ik altijd: het verleden en de toekomst komen nu bij elkaar en dat vraagt investeringsruimte. Wij zullen onze verantwoordelijkheid nemen. Dat zullen we onze aandeelhouders en klanten uitleggen. Maar het belangrijkste is dat we daar de ruimte voor krijgen. Dat is een hele dringende oproep.”
MEER INFORMATIE
Vewin blij met tijdelijk bevriezen van WACC-regeling
