Voor rivierwater dat tijdelijk niet op zee geloosd kan worden, is de huidige noodberging verre van ideaal. De tijd begint te dringen om tot gerichte toekomstplannen te komen. Oppervlakvergroting van noodberging geeft daarbij een sterke toename van de rivierwaterveiligheid, stellen Dick Butijn en Wil Borm.
door Dick Butijn en Wil Borm
Dick ButijnMet de naderende hoge rivieraanvoeren nam Rijkswaterstaat vorige week maatregelen voor een versnelde afvoer naar zee. Stuwen werden geopend, evenals de Haringvlietsluizen. Sommige keringen waren juist gesloten om gebieden te beschermen tegen hoogwater. Naast de hoge waterstand, waardoor rivieren buiten hun oevers kunnen treden, kwam er ook sneeuw, ijzel en een stevige 
Wil Bormoostenwind. Gelukkig is er bij ijskoude wind geen storm in de maak en kon het teveel aan water nog gewoon in zee geloosd worden.
Maar wat als er een storm was geweest, vanuit het noordwesten waardoor de stormvloedkeringen gesloten hadden moeten worden, dan stonden we er anders voor.
Verre van ideaal
Voor rivierwater dat tijdelijk niet op zee geloosd kan worden, is de huidige noodberging verre van ideaal. Met de doorstromingsprojecten van Ruimte voor de Rivier is als het ware de kraan al open gezet voordat het bad is geplaatst. Door toename van weersextremen en van grillig riviergedrag, behoren de Grevelingen en de Oosterschelde dan ook spoedig te worden toegevoegd aan de bergingscapaciteit.
De komende zeespiegelstijging zal daarna alsnog om meer ingrijpende maatregelen vragen.
De noodberging bestaat nu uit Biesbosch, Hollandsch Diep en Haringvliet. Wanneer we uitgaan van de toegestane peilstijging van 2,5 meter en de momenteel maximaal te verwachten Rijnaanvoer van 13.000 m3/s, een Maasaanvoer van 3.700 m3/s, is berekend dat de huidige noodberging daarbij slechts gedurende 8 uur in berging kan voorzien. Wanneer de noodberging wordt uitgebreid met het Volkerak/Zoommeer, Grevelingen, Oosterschelde en Veerse Meer, dan kan gedurende 31 uur het rivierwater worden opgeslagen. Een storm houdt vaak meer dan 8 uur aan en duurt zelden langer dan 31 uur.
Gelukkig hebben we afgelopen week niet te maken gehad met zo’n extreme afvoer, maar het zou kunnen, ook in combinatie met een noordwesterstorm.
Op basis van het Deltares rapport uit 2018 moet rekening worden gehouden met een zeespiegelstijging van 2-3 meter (worst case scenario) aan het eind van deze eeuw. Rivierafvoeren die steeds extremer worden kunnen dan minder of zelfs helemaal niet geloosd worden. Door de huidige noodberging aan te vullen met de voormalige zeegaten vermindert de stijgsnelheid bij berging aanzienlijk en dit geeft de minste waterstandverhoging benedenstrooms. De tijd begint te dringen om tot gerichte toekomstplannen te komen. Oppervlakvergroting van noodberging geeft daarbij een sterke toename van de rivierwaterveiligheid.
Maatregelen in het hele stroomgebied
Om ongecontroleerde rivieroverstroming te voorkomen moeten we de rivier de ruimte geven die hij nodig heeft. Benedenstrooms uitbreiden van de tijdelijk berging in meren (de oude zeegaten) en in bekkens op zee en in een later stadium pompen aanbrengen om het water in zee te krijgen. Midden- en bovenstrooms (tot ver in Duitsland) zoveel alsnog kan en zoeken naar de schaarse ruimte die langs de rivieren nog aanwezig is om water te bergen. Daarnaast waar mogelijk water langer ter plekke vasthouden, zoals in stuwmeren, voor een gespreide lozing in de rivier. Dat laatste geeft andersom in tijden van waterschaarste een zekere bovenvoorraad.
Maar welk deel eerst aanpakken, boven-, midden- of benedenstrooms? Het antwoord is overal tegelijk en geleidelijk meegroeien met de veranderende omstandigheden. Voor Nederland betekent het nu vooral meer berging in de Zuidwestelijke Delta.
Dick Butijn, De Haakse Zeedijk
Wil Borm, Adviesgroep Borm & Huijgens
