Deltacommissaris Peter Glas roept op om vaart te maken met de opgaven voor waterveiligheid, zoetwater en ruimtelijke adaptatie. Hij maakt zich tegelijkertijd zorgen of er tot 2050 wel voldoende geld is voor de uitvoering van het Deltaprogramma. Het tekort voor die periode wordt nu becijferd op 3,4 miljard euro, schrijft hij in zijn advies bij het Deltaprogramma 2024. Als het tekort door oplopende kosten toeneemt, komt op termijn de uitvoering van de maatregelen uit het Deltaprogramma in de knel, waarschuwt Glas.
De deltacommissaris brengt jaarlijks op Prinsjesdag het deltaprogramma voor het komende jaar uit. Deze keer draagt het programma de titel 'Nu voor later’. Glas, die in december stopt als deltacommissaris, roept in zijn laatste jaarprogramma de politiek op om ook op termijn voldoende geld te reserveren voor het opvangen van de gevolgen van klimaatverandering.
Vaart maken
Naast de waarschuwing voor het dreigende financiële tekort, maant de deltacommissaris vaart te maken met de opgaven voor waterveiligheid, zoetwater en ruimtelijke adaptatie. “Want de klimaatverandering zet door en de gevolgen zijn nu al merkbaar. Tegelijkertijd wordt steeds duidelijker dat niet alles kan als we willen dat Nederland veilig en leefbaar blijft en klimaatbestendig wordt.”
Behalve vaart maken moeten er, aldus de deltacommissaris, grenzen worden gesteld aan het ruimte- en watergebruik. “Dat betekent ook scherpere keuzes maken over waar we wel en niet bouwen, waar we ruimte creëren om water op te slaan voor droge perioden en waar we ruimte reserveren voor toekomstige dijkversterkingen.”
De opgave waar we nu voor staan, is ‘wellicht de grootste uit de lange geschiedenis van ons mooie land’. “We moeten ons meer en meer voorbereiden op het onverwachte. We kunnen ons land niet meer ontwerpen op het gemiddelde klimaat.”
Vijf aanbevelingen
In zijn aanbiedingsbrief komt Glas tot vijf aanbevelingen, waar het demissionaire kabinet op reageert:
1. Pas een generatietoets toe bij beslissingen over de ruimtelijke inrichting van Nederland. Toelichting van de deltacommissaris: "Maak helder welke consequenties onze ruimtelijke beslissingen hebben voor toekomstige generaties. Ontwikkel een generatietoets samen met jongeren. Het Deltaprogramma past een generatietoets toe op de herijking van deltabeslissingen en voorkeursstrategieën in 2026."
Terecht benadrukt de deltacommissaris dat onze keuzes nu nog decennia impact hebben, reageert minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat in zijn aanbiedingsbrief aan de Tweede Kamer. “Dat is één van de hoofdredenen dat het kabinet inzet op water en bodem sturend bij beslissingen in de fysieke leefomgeving.” Het idee om van Glas samen met jongeren en partners van het deltaprogramma het idee van een generatietoets nader uit te werken, wordt omarmd door het kabinet.
2. Betrek de burgers rechtstreeks bij de aanpak van klimaatadaptatie. Toelichting: "Vergroot de maatschappelijke betrokkenheid en weerbaarheid: ga in gesprek met burgers over klimaatadaptatie en bied een wenkend (handelings)perspectief. Zoek daarvoor nieuwe vormen van participatie, zoals een burgerberaad."
Ook dit advies valt goed bij het kabinet, niet alleen omdat burgers een cruciale bijdrage kunnen leveren aan te halen doelen als schoon water en een gezonde bodem, maar ook omdat ze de gevolgen van klimaatveranderingen ondervinden. “Het kabinet verkent de komende jaren daarom graag samen met de deltacommissaris welke (nieuwe) vormen van participatie zich lenen om betrokkenheid van inwoners op deze onderwerpen te vergroten en te concretiseren.”
3. Maak scherpere keuzes op korte termijn. Toelichting: "Houd de wegen naar een klimaatbestendige toekomst open met heldere keuzes en voorwaarden. Bijvoorbeeld: reserveer ruimte voor wateropvang bij stadsuitbreiding, faciliteer geen landgebruik dat niet houdbaar is, wees kritisch met nieuwe watervragers, enzovoort."
Ook in dit advies beweegt het kabinet mee met de deltacommissaris. Zo staat er in de reactie van Harbers onder meer: “Er zijn ook scherpe keuzes nodig over het verminderen van de watervraag en het aanpassen van de ruimtelijke inrichting en het landgebruik aan de waterbeschikbaarheid.”
“De signalering van de deltacommissaris dat het beheer van grondwater tegen de grenzen aanloopt wordt door het kabinet herkend.”
“Verder herkent het kabinet de constatering van de deltacommissaris dat de strategie ‘voor de ramp uitwerken’ voor de laagveengebieden en zandgebieden niet volstaat.”
“Het door de deltacommissaris aangehaalde belang van grensoverschrijdende samenwerking op het riviersysteem en in de regionale, grensoverschrijdende wateren wordt door het kabinet onderschreven.”
4. Bruggen blijven bouwen en verankeren in deltabeslissingen en strategieën. Toelichting: "Verbind de wateropgaven met andere maatschappelijke opgaven. Gebiedsagenda’s, de startpakketten met ruimtelijke opgaven en de Provinciale Programma’s Landelijk Gebied geven de richting aan. Benut desgewenst de overlegstructuur van het Deltaprogramma."
In reactie stelt het kabinet het belang te onderschrijven om (ook in lokale projecten) de samenhang tussen het grote aantal opgaven te bewaken en kijkt actief hoe de verschillende opgaven nog beter met elkaar verbonden kunnen worden. “Zoals, bijvoorbeeld, gebeurt in het programma Integraal Riviermanagement (IRM).”
5. De uitvoering in de regio moet centraal staan; kaders, instrumentarium en samenwerking op rijksniveau moeten daaraan dienstbaar zijn. Toelichting: "De uitvoering gebeurt in de regio. Ondersteun dat met concrete kaders, instrumentarium en samenwerking. Maak Water en Bodem Sturend, de Maatlat klimaatadaptief bouwen, Integraal Riviermanagement en andere rijkskaders snel concreet. Zorg voor commitment én juridische borging."
De oproep van de deltacommissaris om alvast vanuit de geest van water en bodem sturend te werken voordat de structurerende keuzes (juridisch) geborgd zijn, wordt door het kabinet van harte onderschreven, schrijft Harbers.
Het advies van Glas om een structurele financiering uit het Deltafonds te ontwikkelen voor de aanpak van de gevolgen van hittestress, wordt niet meteen omarmd door het kabinet. “De aanpak van hittestress is nu al via de Tijdelijke impulsregeling klimaatadaptatie mogelijk, als de betreffende maatregelen te koppelen zijn aan maatregelen tegen droogte en/of wateroverlast.” Maar praten wil het kabinet over mogelijke oplossingen wel, schrijft Harbers.
HARBERS BEDANKT GLAS
Peter GlasMinister Harbers staat in zijn aanbiedingsbrief ook stil bij het komende afscheid van Peter Glas. De deltacommissaris gaat 1 december met pensioen. “Het kabinet is hem dankbaar voor de wijze waarop hij de afgelopen jaren als deltacommissaris een signalerende rol heeft vervuld en aandacht heeft gevraagd voor de noodzaak om klimaatbestendig te bouwen in Nederland”, schrijft Harbers. “Hij heeft als deltacommissaris een belangrijke rol vervuld zowel in de uitvoering als in het bewaken van de voortgang en continuïteit van het Deltaprogramma.”
