De provinciale staten- en waterschapsverkiezingen van 15 maart zijn over het algemeen goed verlopen, maar er zijn nog wel een paar verbeterpunten. Dat blijkt uit de evaluatie die minister Hugo de Jonge (Binnenlandse Zaken) deze week aan de Tweede Kamer heeft aangeboden. Ook de Unie van Waterschappen heeft kritiek.
Op de verkiezingsdag zelf hebben zich weinig tot geen incidenten voorgedaan en de opkomst was met 58,8 procent voor de provinciale staten en 53,6 procent voor de waterschappen hoger dan voorgaande verkiezingen, schrijft de minister in een brief aan de Kamer.
Wel hebben de verkiezingen "een zeer grote druk" gelegd op de gemeenten en de vrijwilligers, constateert De Jonge. Uit gesprekken met gemeenten tijdens en na de verkiezingen kwam naar voren dat deze verkiezingen lastiger uitvoerbaar waren dan voorgaande verkiezingen.
Als oorzaken worden genoemd de dubbele verkiezing, de grote stembiljetten en een hogere opkomst dan verwacht. Ook nieuwe regels rond de telling en de vaststelling van de uitslag zorgden volgens de minister voor “extra impact”, waardoor in veel gemeenten tot diep in de nacht is doorgeteld.
Digitalisering
Geen wenselijke situatie, vindt ook de Unie van Waterschappen. In een advies aan de minister, dat als bijlage aan de evaluatie is toegevoegd, heeft die dan ook de nodige zorgen geuit. Voor het telprobleem draagt de Unie digitalisering als oplossing, aan. "Wij zijn graag bereid om hierover mee te denken."
Wat volgens de waterschappen eveneens anders moet, is de volgorde van tellen. Nu werden in meerdere gemeenten eerst alle stemmen (op lijst- en persoonsniveau) geteld voor de Provinciale Staten en pas daarna voor de waterschappen. Deze uitslagen waren daardoor pas veel later bekend.
"Wij zouden graag zien dat er meer gelijkwaardigheid in de verkiezingen komt", schrijft de Unie. Dat betekent: eerst op lijstniveau alle stemmen tellen (voor beide verkiezingen) en daarna pas op persoonsniveau.
Commissiedebat
In het evaluatierapport maakt de minister direct al korte metten met deze adviezen. Digitaal stemmen zit er voorlopig niet in, stelt hij. Wel wordt er de komende jaren op kleine schaal getest met elektronisch tellen.
Het voorstel om op een andere manier te tellen, noemt De Jonge eveneens "niet uitvoerbaar". Het zou het hele proces volgens hem nog gecompliceerder maken, terwijl het juist de bedoeling is om de druk op de stembureauleden te verminderen.
Komende donderdag, 28 september, staat de evaluatie op de agenda van het commissiedebat verkiezingen. Met het oog op de vervroegde Tweede Kamerverkiezing van 22 november zijn al wel verschillende maatregelen genomen om de druk op gemeenten en vrijwilligers te verkleinen.
