Hoe ziet de samenstelling van de ondergrond eruit? Dat wordt in Groningen en de kop van Drenthe de komende jaren nauwgezet in beeld gebracht in het kader van het landelijke project Freshem-NL. Met een helikopter worden metingen tot maximaal tweehonderd meter diep verricht.
De besturen van de provincies Groningen en Drenthe, de waterschappen Hunze en Aa’s en Noorderzijlvest en Waterbedrijf Groningen hebben hiervoor groen licht gegeven. Daarmee doet nu heel Noord-Nederland mee aan Freshem-NL, want in december is in Friesland al de knoop doorgehakt. Het eerste deel van de projectnaam is de afkorting van FREsh Salt groundwater distribution by Helicopter ElectroMagnetic survey.
Nog weinig inzicht in ondergrond
Bij het onderzoek zal worden gekeken naar de bodem in Groningen en de kop van Drenthe, vertelt Kees van de Ven, senior beleidsmedewerker water bij de Provincie Groningen. Het huidige beeld is gebaseerd op oude metingen die versnipperd over het gebied zijn uitgevoerd.
Kees van de Ven“Daarom weten wij nu eigenlijk erg weinig van de ondergrond. In een groot deel van Groningen is het water brak onder de ondiepe zoetwaterlens, maar er zijn slechts op enkele plaatsen metingen verricht om dit in beeld te hebben. Om het beleid voor zoet water en verzilting voor nu en de toekomst te ondersteunen, hebben we een beter inzicht nodig.”
Dat wordt gezien de klimaatverandering alleen maar urgenter, aldus Van de Ven. “De verwachting is dat we steeds meer te maken krijgen met langere periodes van neerslagtekort waardoor droogte ontstaat. Met een beter inzicht in de ondergrond kunnen wij, onder andere voor de landbouw, technieken verkennen om water op te slaan in de bodem. Dat kan dan tijdens droogte weer worden benut.”
Toenemende vraag naar zoet water
Een andere ontwikkeling is dat de vraag naar zoet water toeneemt, zowel voor de productie van drinkwater als voor het gebruik in de industrie, landbouw en natuur. “We zoeken bijvoorbeeld in Groningen grondwatervoorraden voor drinkwaterwinning. Onze provincie is momenteel vooral afhankelijk van water uit Drenthe.”
De industrie – onder meer datacentra in de Eemshaven – is een grootverbruiker van water. Van de Ven: “Ook daarvoor zal in de toekomst zoet water nodig zijn. Dan kun je zout water omzetten in zoet water of in tijden van droogte gebruikmaken van het eerder opgeslagen zoet water in de ondergrond.”
Tijdens de uitvoering van het project Freshem-NL worden langs de gehele kust van Nederland metingen verricht. Dat gebeurt met een helikopter waaronder een meetinstrument hangt. Hiermee kan de ondergrond tot maximaal tweehonderd meter diepte onder de loep worden genomen. De metingen leiden tot een driedimensionaal beeld van zoet en zout grondwater in de ondergrond en de aan- of afwezigheid van kleilagen.
Freshem-NL in aanloopfase
Het duurt nog wel even voordat het zover is, want Freshem-NL bevindt zich in de aanloopfase. De bedoeling is dat zeven provincies, zeven waterschappen en vijf waterleidingmaatschappen meedoen, maar nog niet elke partij heeft op bestuurlijk niveau het besluit genomen. Provincie Fryslân treedt op als penvoerder, terwijl de projectleiding in handen is van de kennisinstituten Deltares en TNO.
Dit jaar wordt benut voor de voorbereiding. Naar verwachting kan in 2023 worden gestart met het in kaart brengen van de ondergrond. In 2024 zullen de eerste resultaten bekend zijn. De meetgegevens over de ondergrond worden openbaar gemaakt, zegt Van de Ven. “De informatie is niet alleen voor de deelnemende organisaties van belang, maar ook voor alle andere partijen die iets met zoet en zout water van doen hebben.”
De totale kosten voor Freshem-NL zijn ongeveer 6 miljoen euro, waarvan het Deltaprogramma Zoetwater de helft financiert. Ook de deelnemers doen een duit in het zakje. De provincies Groningen en Drenthe, de waterschappen Hunze en Aa’s en Noorderzijlvest en Waterbedrijf Groningen stellen gezamenlijk ruim vijf ton beschikbaar.
MEER INFORMATIE
Bericht op website Provincie Groningen
H2O Actueel: (dec. 2021): groen licht in Friesland
H2O Actueel (2017): beeld van Zeeuwse ondergrond
H2O vakartikel (2020): onderzoek in Vlaams kustgebied
