De huidige hoogwatergolf bezorgt Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden geen kopzorgen, maar het maakt volgens dijkgraaf Jeroen Haan wel weer de noodzaak van blijvend investeren in waterveiligheid duidelijk. “We moeten ons voorbereiden op meer extreme weersomstandigheden en rivieraanvoeren.” Het hoogheemraadschap is daarom de Lekdijk aan het versterken.
De waterstand van de Rijn bij Lobith bereikte gisterochtend het hoogste niveau van 14,55 meter boven NAP en bleef daarmee net onder het maximum in januari 2018. Vandaag arriveerde de piek bij de Lek en de Nederrijn in het stroomgebied van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR). Dijkgraaf Jeroen Haan blijft er nuchter onder. “Het hoogwater maakt ons alert, maar er is geen gevaar voor de waterveiligheid. Onze voornaamste taak is om inwoners, boeren en gemeenten goed te informeren.”
Jeroen Haan
Volgens Haan krijgt Nederland in de toekomst vaker te maken met hoogwater. “De Rijn wordt door de klimaatverandering meer een regenwaterrivier dan een smeltwaterrivier. Er zal vaker hoogwater zijn en dat wordt ook hoger. De huidige situatie maakt mensen ervan bewust dat waterveiligheid niet vanzelfsprekend is. Waterschappen moeten zich voorbereiden op de meer extreme weersomstandigheden en rivieraanvoeren. Daarom zijn de nieuwe veiligheidsnormen voor dijken belangrijk. We hebben zelf een opgave bij de versterking van de Lekdijk.”
Extra dijkinspecties
Vanwege het hoogwater geldt er code geel en is HDSR opgeschaald naar calamiteiten-fase 1, net als de andere waterschappen langs de grote rivieren. Er zijn dezelfde maatregelen genomen als drie jaar geleden. HDSR heeft de sluis Vreeswijk bij Nieuwegein dichtgezet. Ook is het water bij de inlaat van de Kromme Rijn bij Wijk van Duurstede opgezet, om daarmee tegendruk te geven. Medewerkers van HDSR voeren extra dijkinspecties uit en kijken daarbij naar drijfvuil dat de dijk zou kunnen beschadigen.
'We verwachten over ongeveer een week terug te kunnen naar de normale bedrijfsvoering'
De waterstand in de Rijn en daarmee verbonden rivieren daalt nu langzaam. “We verwachten over ongeveer een week terug te kunnen naar de reguliere bedrijfsvoering”, zegt Haan. De sneeuw en koude spelen amper een rol. “Ze zorgen voor een extra uitdaging voor onze mensen, maar voor waterveiligheid maakt het eigenlijk niet uit. Wij willen een bijdrage leveren aan zo goed mogelijke ijscondities om te schaatsen en hebben daarom tijdelijk een maalstop en een vaarverbod ingesteld. Tegelijk waarschuwen we mensen om goed uit te kijken bij het ijs als de waterstand daalt, want dan kunnen er zwakke plekken ontstaan.”
Miljoen mensen beschermd
Het in 2017 gestarte project Sterke Lekdijk is voor Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden een megaoperatie. Tussen Amerongen en Schoonhoven wordt de dijk over een afstand van 55 kilometer versterkt in het kader van het Hoogwaterbeschermingsprogramma. De werkzaamheden zullen zeker tot en met 2029 duren. Het belang van het project is groot, vertelt Els van Grol, projectdirecteur Sterke Lekdijk. “De dijk beschermt ongeveer een miljoen mensen in de Randstad. Bij doorbreken zou het water tot in Gouda en Amsterdam komen te staan.”
Els van Grol
Om het project voor HDSR behapbaar te houden, is dit opgeknipt in zes deelprojecten waarbij gefaseerd stukken van het traject worden aangepakt. Het gaat niet alleen om veiligheidsaspecten, aldus Van Grol. “Er worden ook kansen van andere overheden in het gebied benut voor onder meer recreatie, cultuurhistorie en natuur. Wij willen als waterschap eveneens waarde toevoegen.”
Twee deelprojecten zitten in de planuitwerkingsfase en drie in de verkenningsfase, terwijl het laatste net is opgestart. “Het volledige traject is nu onder handen”, zegt Van Grol. “We zijn het verst met het relatief korte traject Salmsteke bij Lopik. Hier willen we eind 2023 klaar zijn met de realisatie van de dijkversterking in combinatie met de uiterwaard.”
Voor sommige inwoners en ondernemers ligt het project Sterke Lekdijk gevoelig, beseft Haan. “We zijn af en toe letterlijk in de voor- en achtertuin bezig. Zowel het bestuur als het projectteam heeft hiervoor veel aandacht. We hebben nauw overleg met bewoners en ondernemers over wat er gebeurt en hoe we rekening kunnen houden met hun belangen.”
Nadruk op duurzaamheid en innovatie
De dijk wordt beperkt verhoogd; het gaat grotendeels om versterken. De maatregelen betreffen vooral de faalmechanismen van piping (zie kader onderaan) en macrostabiliteit. Daarbij ligt de nadruk op duurzame en innovatieve oplossingen, zoals de inzet van emissieloos materieel. HDSR werkt samen met drie aannemers volgens de formule van innovatiepartnerschap: Mourik Infra, Van Oord en het Lek-ensemble (Heijmans Infra, GMB Civiel en de Vries & van de Wiel).
'We profiteren samen van de voordelen, maar dragen ook samen de risico’s'
De bedoeling is dat iedere partij twee deeltrajecten onder zijn hoede krijgt. Van Grol: “Onze ambitie is hoog. In de planuitwerkingsfase bekijken we gezamenlijk hoe we de dijk het meest effectief aan kunnen aanpakken. De samenwerking is open en transparant aan de voorkant. Daardoor kunnen we de hobbels die er ongetwijfeld zullen komen, gemakkelijker nemen.”
HDSR en de innovatiepartners steken hiermee volgens Van Grol hun nek uit. Maar eigenlijk kan het in haar ogen ook niet anders. “Als wij op een traditionele manier hadden aanbesteed, zouden we onvoldoende gebruik kunnen maken van de kennis en creativiteit van de marktpartijen. Ook proberen we de inzet van tijd en geld doelmatiger te maken. Het project is zo georganiseerd dat hoogheemraadschap en aannemers samen van de voordelen profiteren, maar ook samen de risico’s dragen als er iets misgaat.”
Haan voegt eraan toe dat het niet alleen gaat om productinnovatie, maar ook om sociale innovatie en procesinnovatie. Zo hebben de aannemers het initiatief genomen voor het Emissieloos Netwerk Infra. De ambities blijven niet beperkt tot het project Sterke Lekdijk, besluit de dijkgraaf. “Zij spelen breder binnen het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Ook willen we als bestuur van Stichtse Rijnlanden innovatie en duurzaamheid breder in onze eigen organisatie toepassen. Het project Sterke Lekdijk is hiervoor een mooi vliegwiel.”
Update 11 februari, 12.30 uur
HDSR heeft een eerste selectie van innovaties voor piping (water dat onder de dijk door gaat) bekendgemaakt. Daarover leest u hierna meer. Ook is een link toegevoegd.
ZEVEN INNOVATIES VOOR PIPING
Het innovatiepartnerschap heeft tot een eerste resultaat geleid. Het hoogheemraadschap en de aannemers hebben een voorselectie gemaakt van zeven kansrijke productinnovaties voor piping die verder worden uitgewerkt bij het project Sterke Lekdijk. Zij zijn verdeeld over verschillende technieken en oplossingen:
• Twee filtertechnieken: grofzandbarrière en Prolock filterscherm.
• Twee heave-oplossingen (kwelwegverlengend): kunststof damwand en SoSeal.
• Andere drie innovaties: bentonietmat, waterontspanner en combinatie van een oplossing voor een simultane opgave van piping en macrostabiliteit (Mixed in Place & grondberm+).
Deze innovaties zijn gekozen op basis van een uitgebreide innovatiescan. HDSR, innovatiepartners en ingenieursbureaus hebben in meer dan twintig sessies de hele dijk onder de loep genomen. Zij keken naar de veiligheidsopgave, de ruimtelijke opgave en de geotechnische ondergrond. De productinnovaties worden nu verder ontwikkeld aan de hand van een ontwikkelplan. Hieruit komen voorstellen voor experimenten. Het idee is korte pilots of proeven per deelproject te houden, om de innovaties in praktijksituaties te testen.
MEER INFORMATIE
Liveblog HDSR over hoogwater
Video HDSR over huidige situatie
HDSR over innovaties voor piping
Projectsite Sterke Lekdijk
H2O Actueel: drie innovatiepartners
