Meer dan 37.000 planten- en diersoorten zijn door menselijke activiteiten verspreid in delen van de wereld waar ze oorspronkelijk niet voorkwamen. Daarvan vormen er ruim 3.500 een groot risico, volgens een rapport van het Intergovernmental Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES). Deze invasieve exoten zijn wereldwijd erg schadelijk voor natuur, economie, voedselzekerheid en volksgezondheid.
De ernstige dreiging die uitgaat van zulke planten en dieren wordt ondergewaardeerd, onderschat en vaak niet erkend, stelt het IPBES in het deze week verschenen rapport Invasive Alien Species Assessment. In elke regio ter wereld en in elk land zorgen zij voor grote problemen. De internationale organisatie roept overheden op om hieraan meer te doen.
Aan de publicatie hebben 86 experts uit 49 landen waaronder Nederland meer dan een vier jaar gewerkt. Voor de eerste keer is er voor de hele wereld een omvangrijke samenvatting gemaakt van de wetenschappelijke kennis over invasieve uitheemse soorten. Vertegenwoordigers van de 143 landen die zijn aangesloten bij het IPBES, stemden zaterdag tijdens een plenaire bijeenkomst in Bonn in met het rapport.
Belangrijke oorzaak voor verlies aan biodiversiteit
Uit het rapport blijkt dat invasieve exoten momenteel internationaal zorgen voor 423 miljard dollar aan kosten per jaar. Het bedrag is sinds 1970 in elk decennium verviervoudigd.
De soorten zijn een van de vijf belangrijkste directe oorzaken van het verlies aan biodiversiteit wereldwijd, naast veranderingen in land- en zeegebruik, directe exploitatie van organismen, klimaatverandering en vervuiling. Volgens het IPBES spelen invasieve exoten een sleutelrol in 60 procent van het wereldwijd verdwijnen van planten en dieren en in 16 procent zijn zij zelfs de enige directe oorzaak.
Waterhyacinth meest verspreid
De Amerikaanse rivierkreeft en de Japanse duizendknoop zijn bekende voorbeelden uit eigen land van invasieve exoten die een steeds groter probleem vormen. Wereldwijd berokkenen nu meer dan 3.500 van de ruim 37.000 uitheemse planten- en diersoorten schade aan natuur en mens. De meeste negatieve effecten worden op land gerapporteerd (75 procent). Voor zoetwater-habitats (14 procent) en mariene habitats (10 procent) geldt dit minder.
Tot de invasieve exoten behoren 1.061 planten (6 procent van alle uitheemse plantensoorten), 1.852 ongewervelde dieren (22 procent), 461 gewervelde dieren (14 procent) en 141 microben (11 procent). De waterhyacinth is het meest verspreid in de wereld, gevolgd door de wisselbloem en de zwarte rat (zie de top tien).
Bron: rapport IPBES
Maatregelen vaak ontoereikend
Het IPBES wijst erop dat veel maatregelen om de uitdagingen aan te pakken ontoereikend zijn. Zo heeft slechts 17 procent van de landen nationale wet- of regelgeving met daarin een specifieke aanpak.
Positief is dat er in vrijwel elke context beleidsopties, beheersinstrumenten en gerichte acties zijn die werken. Denk bijvoorbeeld aan preventie, uitroeiing, inperking en controle.
In EU 88 soorten strikt gereguleerd
Het directoraat-generaal Milieu van de Europese Commissie laat in een reactie op het IPBES-rapport weten dat 88 invasieve uitheemse soorten (47 dier- en 41 plantensoorten) strikt zijn gereguleerd binnen de Europese Unie. Het doel is om de negatieve gevolgen voor inheemse biodiversiteit en ecosystemen te voorkomen of te verminderen.
Voor deze soorten zijn er specifieke beperkingen en maatregelen voor onder meer het houden, verkopen, kweken en terechtkomen in het milieu. In de EU-biodiversiteitsstrategie voor 2030 staan doelen voor het terugdringen van invasieve exoten.
De Unie van Waterschappen meldt in een bericht dat ook Nederland steeds hogere kosten heeft als het gaat om de bestrijding van invasieve exoten. Duidelijk is dat versterkte samenwerking met verschillende sectoren en tussen landen belangrijk is, aldus de Unie.
