De voorbije julimaand is mondiaal gezien de warmste maand die ooit is gemeten. Daarentegen is er in eigen land sprake van ‘ouderwets’ zomerweer met normale temperaturen en vrij veel regen. De droogte neemt verder af.
In de eerste drie weken van juli zijn tal van temperatuurrecords gesneuveld, blijkt uit een maandag verschenen bericht van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) en Copernicus, de klimaatorganisatie van de Europese Unie. Zo was 6 juli wereldwijd gezien de warmste dag ooit (17,08 graden Celsius), op de voet gevolgd door 5 en 7 juli. Ook overschreed in de eerste en derde week de gemiddelde temperatuur op aarde tijdelijk de drempel van 1,5 graden Celsius boven het pre-industriële niveau (zie grafiek).
De organisaties spreken op basis van de gegevens van de eerste drie weken de verwachting uit dat juli niet alleen de heetste juli maar ook de heetste maand ooit is geworden. Volgende week wordt dat definitief duidelijk. Secretaris-generaal António Guterres van de Verenigde Naties heeft geen twijfels. “Afgezien van een mini-ijstijd in de laatste dagen zal juli 2023 over de hele linie alle records verbrijzelen.”
‘Wrede zomer en een ramp’
De hoge temperaturen worden in verband gebracht met hittegolven in Noord-Amerika, Azië en Europa en verwoestende branden in landen als Canada en Griekenland. Ook zorgden hevige regenval en overstromingen voor dodelijke slachtoffers en veel schade in diverse delen van de wereld.
Guterres: “Voor grote delen van Noord-Amerika, Azië, Afrika en Europa is het een wrede zomer en voor de hele planeet is het een ramp. Wetenschappers zijn het erover eens dat de mens de schuldige is. Dit alles komt volledig overeen met voorspellingen en herhaalde waarschuwingen. De enige verrassing is de snelheid van de verandering.”
Volgens de WMO is er een waarschijnlijkheid van 98 procent dat ten minste een van de volgende vijf jaren de warmste ooit zal zijn. Ook is er een kans van 66 procent dat bij een van deze jaren tijdelijk het niveau van 1,5 graden boven het gemiddelde van 1850-1900 zal worden overschreden.
De WMO geeft aan dat het nog geen permanente overschrijding van de 1,5 graden betekent. Met dit in het Klimaatakkoord van Parijs gespecificeerde niveau wordt verwezen naar een langdurige opwarming van de aarde gedurende vele jaren.
De wereldwijde temperaturen sinds 1940 waarbij de jaren 2023 en 2016 met een helderrode en een donkerrode lijn zijn aangegeven (data: ERA5) I Beeld: C3S/ECMWF
Normaal zomerweer in Nederland
In eigen land mag het zomerweer juist ouderwets Hollands worden genoemd. Volgens een overzicht van het KNMI was het in juli in doorsnee 18,1 graden tegen normaal 18,3 graden (berekend over het tijdvak 1991-2020). De maand was vrij nat. Er viel gemiddeld 110 millimeter neerslag, terwijl 78 millimeter het normale niveau is. Het druilerige weer houdt nog even aan. Pas vanaf eind volgende week wordt warmer en droger weer voorspeld.
Van droogte is hierdoor steeds minder sprake, blijkt uit de droogtemonitor van de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling (LCW). De waterbeschikbaarheid neemt sinds half juli toe en de waterbehoefte tegelijkertijd af. De situatie verbetert de komende een à twee weken verder, omdat het blijft regenen in Nederland en de stroomgebieden van de Rijn en de Maas.
De grondwaterstanden stijgen, maar zijn volgens de LCW nog niet overal op normaal niveau. De toplaag is in heel het land vochtiger geworden. Kanalen, beken en sloten zijn in het algemeen op peil.
Deel droogtemaatregelen vervallen
Veel droogtemaatregelen blijven voorlopig nog gelden, zoals onttrekkingsverboden en schutbeperkingen voor de zoutbeheersing. Er worden ook maatregelen afgeschaald. Vanwege het verminderde risico op verzilting in West-Nederland wordt sinds 30 juli geen zoet water meer aangevoerd via de Klimaatbestendige Water Aanvoer (KWA). Ook werd eerder extra water aangevoerd bij Muiden vanaf het Markermeer in verband met de verziltingsbestrijding op het Amsterdam-Rijnkanaal. Waterschap Amstel, Gooi en Vecht is hiermee inmiddels opgehouden.
Rijkswaterstaat heeft in het voorjaar het peil in het IJsselmeer en het Markeermeer in twee stappen verhoogd, om zo een extra zoetwatervoorraad voor de zomer te creëren. Die is niet meer nodig waardoor de maatregel vorige week gedeeltelijk en nu geheel is teruggedraaid. Sinds 1 augustus wordt gestuurd op het normale zomerpeil van 20 centimeter onder NAP.
Waterschap Drents Overijsselse Delta heeft het in een vandaag gepubliceerd bericht erover dat in het eigen werkgebied de finish van de droogte in zicht is. Zo zijn de grondwaterstanden de laatste dagen verder hersteld. Het waterschap zette eerder de waterpeilen in sloten, weteringen en kanalen extra hoog op tot boven het normale maximumpeil. Door de vele regen hoeft dat niet meer en is de maatregel stopgezet.
Aanvulling 3 augustus
Het zoutgehalte in het water is weer normaal en de watervraag voor peilhandhaving en vanuit de agrarische sector is weggevallen, meldt Hoogheemraadschap van Rijnland in een bericht over de situatie in West-Nederland. De KWA en andere droogtemaatregelen zijn daarom niet meer nodig.
