Het is mogelijk om met maatregelen voor natuurherstel en duurzaam landbeheer wereldwijd ruim vijf miljard hectare land te restaureren, volgens onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving. Dat levert verbeteringen op in verband met onder meer water, klimaatmitigatie en landbouwproductie. Hiervoor zijn wel een integrale aanpak en langdurige investeringen nodig.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft het onderzoek uitgevoerd op verzoek van het VN-Verdrag ter Bestrijding van Woestijnvorming (UNCCD). De 
Stefan van der Eschbedoeling was om de omvang van de toekomstige impact van landdegradatie en het potentieel van landherstel in beeld te brengen, vertelt onderzoeker Stefan van der Esch in antwoord op vragen van H2O. “Dit hebben wij in een tweeluik van rapporten gedaan. Het eerste rapport is in 2017 gepubliceerd.”
Negatieve trend op 12 procent van landoppervlak
Hoe groot is het probleem van landdegradatie momenteel? Van der Esch brengt eerst een nuance aan. Hij wijst erop dat landdegradatie vaak subjectief is. “Is bijvoorbeeld omzetting van tropisch bos naar landbouwgrond degradatie? Daarover bestaan verschillende meningen. Er zijn ook veel processen van landdegradatie, zoals erosie, nutriënt-uitputting en chemische vervuiling.”
Een veel gebruikte indicator voor landdegradatie is volgens Van der Esch primaire productiviteit. Dit wordt meestal benaderd door satellietwaarnemingen van de ‘normalized difference vegetation index’ (NDVI). “Wij schatten dat er in de laatste twee decennia op zo’n 12 procent van het landoppervlak, exclusief Antarctica en Groenland, sprake is van een negatieve trend. Dit is in alle wereldregio’s aanwezig, al lijkt het iets meer voor te komen in Afrika en de Amerika’s.”
Landdegradatie gaat gepaard met diverse grote risico’s. “Het kan leiden tot achteruitgang en in het ergste geval opgeven van landbouwgrond. Ook kan de hydrologie in een gebied veranderen, bijvoorbeeld door erosie of verlies van bos en vegetatie. Hiermee kan eveneens biodiversiteit verloren gaan. Daarnaast leidt verlies van bodems en vegetatie tot extra emissies van CO2. Deze processen spelen wereldwijd en komen eigenlijk overal voor. Al lijken Noord-Afrika, Sub-Sahara Afrika en het Midden-Oosten meer te zijn getroffen dan andere regio’s.”
Verschillende soorten herstelmaatregelen mogelijk
Uit het onderzoeksrapport van het PBL blijkt echter ook dat een trendbreuk mogelijk is. In het positieve scenario zou er mondiaal 5,2 miljard hectare land hersteld kunnen worden. Daarvoor moeten wel tien jaar lang investeringen worden gedaan.
De bedoeling was om in te schatten of landherstel op mondiale schaal een serieuze bijdrage kan leveren aan het halen van duurzaamheidsdoelen op het gebied van water, biodiversiteit, klimaatverandering, landbouw en voedsel. “Dat lijkt zeker zo te zijn”, zegt Van der Esch. “De vijf miljard hectare is een technisch potentieel. Zaken als kosten en ondersteunend beleid zullen het op veel plekken nog lastig maken.”
Wat als een verrassing kwam voor de onderzoekers, is de omvang van de huidige ambities van landen. Die komen bij elkaar al neer op het herstel van een miljard hectare land, vertelt Van der Esch. “Dat wist niemand en krijgt nu internationaal veel aandacht. Daarnaast lijkt de potentie om CO2 in bodems vast te leggen groot te zijn. Er is altijd ruim aandacht voor herbebossing, maar koolstof opslaan in landbouwbodems kan ook zeer veel opleveren.”
In het onderzoek is naar acht typen herstelmaatregelen gekeken: vormen van duurzamer landbeheer op door de mens beheerde gebieden, zoals vormen van boslandbouw op akkerland, en vormen van natuurherstel in natuurlijke gebieden of gebieden die door mensen zijn verlaten. Van der Esch: “Het gaat om een grove classificatie, bedoeld voor de mondiale schatting.”
De potentie van landherstel (groen) en de huidige ambities (blauw) I Beeld: PBL
Internationale inspanning bij landherstel nodig
Herstel van land vraagt om forse financiële investeringen. Vooral ontwikkelingslanden lijken maatregelen niet alleen zelf te kunnen betalen, merkt Van der Esch op. “Dit zou dus een internationale inspanning vereisen. Misschien is dat te koppelen aan bijvoorbeeld ambities voor het reduceren van de voetafdruk van landen.” Volgens Van der Esch is ook meer kennisbundeling nodig in organisaties die herstelprojecten op schaal aankunnen en de kennis hebben van ecologie, organisatie, bijeenbrengen van stakeholders en financiering. “Er is nog veel te leren.”
De onderzoekers pleiten voor een integrale aanpak voor landherstel. De elementen hiervan liggen op meerdere vlakken, licht Van der Esch toe. Op landschapsniveau gaat het om een breed gedragen plan voor landgebruik en -beheer en overeenstemming over kosten en baten tussen private en publieke actoren.
Op nationaal niveau is er samenhang tussen herstelambities nodig. “We zien nu dat landen plannen maken voor restoratie op de terreinen van klimaat, biodiversiteit en duurzaam landbeheer, maar die niet op elkaar afstemmen.” En daarnaast is er het niveau van beleid. Van der Esch: “Landbouwbeleid, grondmarkten en zaken als eigendomsrechten moeten in orde zijn om herstelprojecten een solide basis te geven.”
MEER INFORMATIE
PBL over de onderzoeksresultaten
Rapport over potentie landherstel
Eerste publicatie van PBL uit 2017
Website van UNCCD
