Rutger Bregman: alle hens aan dek in strijd tegen water

Het voortbestaan van Nederland staat op het spel door de klimaatverandering. Daarom moeten Nederlanders op een ongekende manier strijd leveren tegen zowel het water als de eigen apathie. Die spiegel houdt Rutger Bregman voor in zijn pamflet Het water komt. Het is volgens hem tijd voor een nieuw Deltaplan.

Rutger Bregman maakte een jaar geleden furore tijdens het Wereld Economisch Forum in Davos door de rijken te kapittelen, omdat zij belasting ontwijken in plaats van betalen. De afgelopen tijd heeft de historicus en publicist zich verdiept in de gevolgen van de zeespiegelstijging voor de bewoonbaarheid van Nederland. In zijn vandaag gepubliceerde ‘brief aan alle Nederlanders’ Het water komt doet hij een oproep om het onmogelijke te doen.

Rutger Bregman

“Eén ding is zeker: willen we ons land behouden, dan moeten we strijd leveren. Strijd tegen het water, en strijd tegen onszelf. Tegen onze eigen apathie. Tegen onze eigen zuinigheid.” Volgens Bregman zijn Nederlanders een volk dat boven zichzelf uit kan stijgen. “We kunnen dit, omdat we een land van polderaars zijn. Omdat we water in land veranderen. Omdat God de wereld schiep, maar wij Nederland. Omdat onze toekomst, ook nu, in onze eigen handen ligt.”

Afscheid nemen van steden
Volgens Bregman staat het voortbestaan van Nederland door de klimaatverandering op het spel. Er is een risico op een zeespiegelstijging van twee meter in 2100 en dan zijn er extreme maatregelen nodig. Als de zeespiegel nog meer stijgt - Bregman noemt zelfs vijf tot acht meter in 2200 -, moeten nu ondenkbare ingrepen worden overwogen. “Er is een kans dat onze kinderen afscheid moeten nemen van steden als Den Haag en Delft, Rotterdam en Amsterdam, Leiden en Haarlem.”

Bregman heeft het daarover gehad met zeven experts op het gebied van de zeespiegel: Jeroen Aerts, Michiel van den Broeke, Kim Cohen, Marjolijn Haasnoot, Bas Jonkman, Maarten Kleinhans en Roderik van de Wal. “Ik was verbijsterd over hoe openhartig zij spreken over het scenario waarin we grote delen van Nederland moeten opgeven.”

Bregman hangt zijn verhaal op aan de watersnoodramp en de rol van ingenieur Johan van Veen die werkte bij Rijkswaterstaat. Hij was de vader van het Deltaplan. “Een van de grootste Nederlanders aller tijden. En vrijwel niemand die hem kent.” Van Veen voorspelde de ramp twintig jaar lang, maar werd niet geloofd. Totdat alles veranderde na 1 februari 1953 en zijn voorstel voor de bouw van de Deltawerken werd doorgevoerd. Nu staat Nederland voor een zelfs nog omvangrijkere uitdaging, stelt Bregman.

Om te voorkomen dat de zeespiegel met meer dan twee meter stijgt, moet wereldwijd de uitstoot van broeikasgassen zo snel mogelijk naar nul worden gebracht. “De Nieuwe Deltawerken bestaan niet alleen uit dammen en dijken, bruggen en eilanden”, schrijft Bregman. “Het Deltaplan van onze tijd gaat óók over zonnepanelen en windmolens, flitstreinen en megabatterijen.” Dat besef lijkt inmiddels tot Den Haag doorgedrongen gezien de Klimaatwet.

Grootste verbouwing ooit
Bregman schetst wat er nodig is om, zoals hij het noemt, de grootste verbouwing van ons land ooit te realiseren. “Acht miljoen gebouwen moeten van het gas af, negen miljoen auto’s moeten op stroom of waterstof gaan rijden, het elektriciteitsnet moet minstens drie keer zo zwaar worden, een kwart van de Noordzee moet worden volgebouwd met windmolens, 75 miljoen zonnepanelen moeten worden aangesloten, 100.000 hectare bos moet worden aangeplant, en we hebben tig technologieën nodig die nog niet eens zijn uitgevonden.”

En voor de kruideniers in ons land heeft Bregman de volgende boodschap. “Als mensen zeggen: ‘Die energietransitie wordt peperduur’, dan hebben ze gelijk. Natuurlijk wordt ze peperduur. Wat hadden we anders gedacht? Sinds 1953 hebben we niet voor zo’n uitdaging gestaan. Het is alle hens aan dek.”

Volgens Bregman is het belangrijkste dat Nederlanders samen in actie komen. Op het eind van Het water komt presenteert hij wel een checklist van wat mensen nu zelf al kunnen doen. Het boekje is via de site hetwaterkomt.nl gratis te verkrijgen als e-book, luisterboek of paperback. Het pamflet is een onafhankelijke journalistieke productie van De Correspondent, waarbij de actie is voortgekomen uit een samenwerking met de Nationale Postcode Loterij. Deze partij heeft de druk- en distributiekosten van de papieren versie voor haar rekening genomen.

De oproep van Bregman krijgt bijval van o.a. watergezant Henk Ovink.

Maar niet iedereen heeft er een boodschap aan. In reacties wordt het verhaal als ‘klimaatalarmisme’ betiteld. Critici richten hun pijlen ook op de Postcode Loterij, die de gratis verspreiding financiert als goed doel.

Aanvulling 30-1

In een interview met het Algemeen Dagblad reageert deltacommissaris Peter Glas op het pamflet van Bregman met: “We moeten nuchter blijven.’’ Volgens hem is er geen reden voor paniek. “Nederland is zéér goed voorbereid op zeespiegelstijging en op hoogwater in de rivieren. Geen andere delta ter wereld ontwerpt de hele waterinfrastructuur zó nauwgezet en met zúlke hoge veiligheidsnormen.”

Wat betreft de zeespiegelstijging luistert hij naar het KNMI en internationale deskundigen. “Zij zeggen: als het lukt om binnen de klimaatafspraken van Parijs te blijven, waarbij de aarde niet meer dan twee graden opwarmt, dan stijgt de zeespiegel de komende eeuwen met één tot twee meter. Dat kunnen we in Nederland aan. Wordt het meer dan twee meter? Dan komen we in andere scenario’s terecht.’’ 

Volgens Bregman kan de zeespiegel in de toekomst mogelijk met acht meter stijgen. Glas zegt daarover: “Als Rutger Bregman het zou hebben over 75 centimeter, had hij niet zoveel aandacht voor zijn open brief gekregen. Het zou kunnen hoor, een stijging van acht meter. Ooit. De vraag is wanneer. De kans dat een dergelijke stijging nog deze eeuw plaatsvindt, is zéér onwaarschijnlijk.”

MEER INFORMATIE
Download boekje op site De Correspondent
Video waarin Bregman zijn verhaal toelicht
Bregman op tv bij De Wereld Draait Door
Interview met Marjolijn Haasnoot (Deltares)
Vier opties voor maatregelen in Nederland
IPCC: steeds snellere zeespiegelstijging