In de strijd tegen verdroging gaat Waterschap Limburg stuwen in bermsloten van gemeenten plaatsen. De gemeente Beesel heeft de primeur met negen bermstuwen. Ook wordt het aantal boerenstuwen flink uitgebreid.
Het waterschap heeft meer dan drieduizend kilometer aan beken en watergangen, maar de 31 Limburgse gemeenten hebben een veelvoud daarvan. Het is dan ook een logische gedachte om hen te betrekken bij het langer vasthouden van water, vindt dagelijks bestuurder Har Frenken van Waterschap Limburg. “De gemeenten hebben vooral diepe of ondiepe bermsloten die uiteindelijk afwateren in sloten van het waterschap. Het heeft een grote meerwaarde om hier vaste stuwen te plaatsen. Dit helpt echt tegen verdroging.”
Har Frenken
Het gaat bij zo’n bermstuw om een standaard model met aluminium schotten. Het waterschap betaalt de stuw, terwijl de gemeente daarna verantwoordelijk is voor bediening en onderhoud. Een gemeente heeft er volgens Frenken amper omkijken naar. “Zo zijn de meeste bestaande stuwen al sinds 2018 niet meer verlaagd.”
Primeur voor Beesel
De gemeente Beesel heeft de primeur in Limburg en misschien zelfs in Nederland. Hier zijn negen stuwen geplaatst. De eigen pot voor klimaatadaptatie was op, dus de gemeente zocht naar andere oplossingen. Frenken: “Er werd enthousiast gereageerd toen we voorstelden om stuwtjes te plaatsen. De wethouder zei: ‘We zijn niet gewend om vanuit wateroogpunt te kijken naar de eigen infrastructuur.’ Er liggen voor gemeenten veel kansen om tijdelijk water te parkeren in onder meer bermsloten en tuinen. Dit is een issue in onze provincie, omdat Limburg op de derde plek staat wat betreft stedelijke verharding.”
Beesel heeft een beetje gediend als proefkonijn. “We hebben kunnen kijken hoe het werkt. Welke afspraken maak je met elkaar? Dat valt erg mee.” Nu een schaap over de dam is, verwacht Frenken dat er snel meer volgen. “We richten ons in eerste instantie op de gemeenten in Noord- en Midden-Limburg, omdat verdroging daar een grotere rol speelt dan in Zuid-Limburg. Het voordeel voor een gemeentebestuur is dat die hiermee aan inwoners kan laten zien dat de gemeente maatregelen in verband met klimaatadaptatie neemt.”
Extra boerenstuwen
Waterschap Limburg gaat ook het aantal stuwen in sloten van boeren uitbreiden. Er zijn in het verleden al 1.500 boerenstuwen geplaatst in verband met het strenge beregeningsbeleid dat het waterschap hanteert. Daar komen nu nog in totaal 800 stuwen bij. In eerste instantie zet het waterschap 200 extra boerenstuwen in vooral Midden-Limburg neer.
Het plaatsen van bermstuwen en extra boerenstuwen maakt onderdeel uit van het omvangrijke pakket aan droogtemaatregelen dat het waterschap al sinds jaren heeft. De vele stuwen hebben in combinatie met peilgestuurde drainage hun waarde bewezen. “Het water liep niet weg tijdens de flinke buien van de afgelopen weken”, zegt Frenken. “Ook in het voorjaar hebben de bestaande stuwen zich bewezen. We denken dat mede daardoor de grondwaterstanden zich snel konden herstellen na de droge zomer en winter van 2019.”
Het waterschap heeft samen met de Provincie Limburg eerder dit jaar de Limburgse Integrale Watersysteem Analyse (LIWA) gepresenteerd. Hierin staan negen effectieve maatregelen voor de langere termijn die zorgen voor een klimaatrobuust watersysteem. Eentje daarvan is dat boerenstuwen jaarrond op 50 centimeter onder maaiveld zijn ingesteld. Frenken: “Dit gaan we deze winter bespreken, maar operationeel zijn we er al mee bezig.”
Handelingsperspectief door Waterbalans
Waterschap Limburg is momenteel een cijfermatige Waterbalans aan het maken. “Om goed te kunnen sturen op droogte zijn data nodig”, licht Frenken toe. “Er valt jaarlijks 1,7 miljard kubieke meter aan regen in Limburg, terwijl naar schatting 250 miljoen kubieke meter water aan de grond wordt onttrokken. Waar blijft de rest? Er zijn veel onttrekkingen uit grond- en ook oppervlaktewater waarop we nog geen zicht hebben.”
Dit geldt onder meer voor particuliere grondwaterputten waar niet meer dan tien kubieke meter per uur wordt opgepompt. Voor zulke putten is geen vergunning nodig. “Deze grondwaterputten nemen een enorme vlucht. We hebben aan de hand van ervaringen in Noord-Brabant berekend dat particulieren bijna tien miljoen kubieke meter water per jaar onttrekken aan de grond. We denken nu aan een meldingsplicht voor bedrijven die grondwaterputten maken. Dat geeft ons een beter inzicht in wat er aan de hand is.”
Frenken verwacht veel van de exercitie. “Als wij een totaalbeeld hebben, denk ik dat we de omgeving beter meekrijgen bij maatregelen tegen droogte en wateroverlast. Dan kunnen we een duidelijk handelingsperspectief bieden aan onder andere gemeenten, bedrijven en inwoners.”
MEER INFORMATIE
Waterschap Limburg over bermstuwen in Beesel
H2O-bericht over maatregelen i.v.m. LIWA
