Leeuwarden heeft de primeur van het eerste gemaal in Friesland dat circulair is gebouwd: het poldergemaal Kalverdijkje. Wetterskip Fryslân heeft voornamelijk duurzame en tweedehands materialen van gerenoveerde of gesloopte bouwwerken hergebruikt. Ook is cementloos beton toegepast.
Het draait bij circulair bouwen om slim gebruik van grondstoffen, producten en goederen, waardoor deze steeds weer kunnen worden hergebruikt. Gemaal Kalverdijkje is met een capaciteit van zeven kubieke meter per minuut geen fors gemaal en wordt daarom door Wetterskip Fryslân gezien als een goed project om ervaring op te doen. Het waterschap gaat de vergaarde kennis gebruiken voor nieuwe bouwwerken.
Vervanging van twee afgeschreven gemalen
Het project werd al aangekondigd in 2020. Wetterskip ging na een aanbestedingsprocedure in zee met ingenieursbureau Arcadis en aannemer Dura Vermeer. De partijen hebben gezamenlijk de circulaire werkwijze uitgewerkt en de materialen gekozen. Met de bouw van het gemaal is eind april begonnen en de werkzaamheden zijn nu afgerond.
Gemaal Kalverdijkje vervangt de afgeschreven gemalen Schieringerweg en Tolhuis in Leeuwarden. Daarvoor zijn twee peilvakken samengevoegd tot een groot peilvlak (een begrensd gebied met een vastgesteld waterpeil). Het gemaal beschermt de bewoners van de wijk Heegterp tegen wateroverlast. De twee oude gemalen zijn inmiddels gesloopt.
Naar hele keten gekeken
Het project komt voort uit de landelijke opgave voor waterschappen om in 2050 volledig circulair te zijn, geeft Wetterskip Fryslân aan. Het waterschap kijkt bij circulair bouwen naar de hele keten: van ontwerp tot realisatie. Gemaal Kalverdijkje heeft een lange levensduur en materialen zijn zo efficiënt mogelijk toegepast. Als het gemaal in de toekomst gesloopt zou worden, kunnen de materialen opnieuw worden hergebruikt.
In totaal is er voor zo’n 79 procent aan duurzame en tweedehands materialen hergebruikt. Zij komen van gerenoveerde of gesloopte bouwwerken uit het hele land. Het gaat onder meer om grasbetontegels, betonplaten, stalen damwanden en een persleiding. Verder is ECO100 beton toegepast dat gemaakt is met granulaat van vermalen betonpuin. Het gebruik van dit cementloze beton zorgt voor een CO2-besparing van ruim 50 procent in vergelijking met traditioneel beton.
Alleen de pomp en elektra zijn nieuw, volgens Wetterskip omdat betrouwbaarheid en bedrijfszekerheid voorop staan. Tijdens de bouw van het gemaal is het milieu 58 procent minder belast dan bij de bouw van een traditioneel gemaal. Zo zette de aannemer elektrische kranen in die minder CO2 uitstoten.
Veilige passage voor vissen
Het gemaal heeft een visvriendelijke pomp, waardoor vissen het gemaal veilig kunnen passeren. Voor biodiversiteit is eveneens aandacht. Rondom het gemaal zijn wilde bloemen ingezaaid en dat is een trekpleister voor insecten zoals vlinders, bijen en wespen. Zij zijn weer een voedingsbron voor vogels en andere kleine dieren.
