Koning Willem-Alexander heeft vanmiddag Zeesluis IJmuiden officieel geopend, nu de grootste zeesluis ter wereld. De nieuwe sluis is geschikt voor enorme zeeschepen en heeft ook een waterkerende functie. Met een innovatief systeem wordt voorkomen dat zout water vanuit de Noordzee binnendringt.
In de bedieningscentrale nam de koning de sluis in gebruik door het aanklikken van ‘deur openen’ op het computerscherm en het omroepen van de boodschap “Aan al het verkeer bij IJmuiden, de binnendeur van Zeesluis IJmuiden is open”. Het koopvaardijschip Bontrup Amsterdam mocht er als eerste door. De sluis zorgt voor de verbinding tussen de Noordzee en het Noordzeekanaal, waardoor de haven van Amsterdam goed te bereiken is.
Voordeur voor gebied
Zeesluis IJmuiden is de vervanger van de Noordersluis uit 1929, die te klein was geworden voor grote zeeschepen en sowieso aan vervanging toe was. Projectdirecteur Jaap Zeilmaker van Rijkswaterstaat wees tijdens de opening op het belang hiervan. “Daarmee heeft Amsterdam voor de komende honderd jaar weer een goede voordeur voor het gebied, die ook berekend is op de toekomst. Ontwikkelingen als de zeespiegelstijging zijn meegenomen.”
Volgens Amsterdams wethouder Victor Everhardt is het niet zomaar een blok beton van 300.000 kubieke meter. “Het is echt een technologisch meesterwerk. Het is belangrijk dat schepen ongeacht eb en vloed onze regio weer kunnen bereiken.”
Indrukwekkende afmetingen
Zeesluis IJmuiden wordt de ‘grootste zeesluis ter wereld’ genoemd, al wordt daarover in Antwerpen anders gedacht. Daar plakt men het etiket op de eigen Kieldrechtsluis, omdat het totaalvolume groter zou zijn. De afmetingen van de IJmuidense sluis zijn in ieder geval indrukwekkend: 500 meter lang, 70 meter breed en 18 meter diep. Er zijn vloeren van 4 meter dik en wanden van 7 meter dik.
Binnen het project werkten het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de provincie Noord-Holland en de gemeente Amsterdam samen met Port of Amsterdam en de gemeente Velsen. Het aannemersconsortium OpenIJ waarin BAM en VolkerWessels hun krachten bundelen, bouwde de zeesluis in opdracht van Rijkswaterstaat. Dat gebeurde tussen juli 2016 en augustus 2021. Daarna is de werking van de sluis uitgebreid getest met alle betrokken partijen, met een positief resultaat.
Innovatief systeem tegen verzilting
De zeesluis is gebouwd op 8,85 meter boven NAP en steekt daarmee aanzienlijk uit boven het sluizencomplex IJmuiden. Dat is belangrijk voor de waterveiligheid, omdat de sluis door het hoogteverschil als waterkering fungeert.
Een probleem is dat er zout water vanuit de zee in het Noordzeekanaal stroomt bij het open- en dichtdoen van de sluisdeuren; een hoeveelheid van 10.000 ton zeezout. Daarom is de innovatieve oplossing van selectieve onttrekking bedacht om natuur, land- en tuinbouw en drinkwatervoorziening te beschermen tegen verzilting.
Het gaat om een opening aan de onderkant van de damwand in het Binnenspuikanaal van het Spui- en Gemaalcomplex IJmuiden naast de zeesluis. Het zoute water dat zwaarder is dan het zoete water bevindt zich onderop en wordt via de opening teruggepompt naar zee. Hierdoor blijft de waterkwaliteit in het Noordzeekanaal en de omringende gebieden op peil.
Volgens critici zijn hieraan risico’s verbonden omdat de methode nog niet eerder op zo’n grote schaal is toegepast. Ook is de dam pas in 2024 klaar, waardoor de oude sluis nog voorlopig in gebruik blijft.
Onenigheid over extra kosten
De opening van Zeesluis IJmuiden zorgt niet alleen voor een feestelijke stemming bij de bouwers en Rijkswaterstaat. Door verschillende tegenvallers – zo waren door een ontwerpfout de twee caissons te zwak – duurde de bouw langer dan gepland en vielen de kosten voor het consortium OpenIJ aanzienlijk hoger uit dan het bedrag waarop was ingeschreven. Het vakblad Cobouw heeft het over een strop van 224 miljoen euro.
Dat is gedeeltelijk gecompenseerd door een extra rijksbijdrage van 64 miljoen euro in 2018, maar BAM en VolkerWessels vinden dit bedrag onvoldoende. Cobouw meldt dat zij Rijkswaterstaat nu aansprakelijk stellen. Het zou volgens sommige bronnen gaan om ruim 100 miljoen euro, al doen de partijen er zelf geen mededelingen over. Conform de afgesproken procedure in het contract buigt momenteel een speciale commissie onder leiding van voormalig topambtenaar Tjibbe Joustra zich over de kwestie. De uitspraak wordt snel verwacht.
Aanvulling 15 maart 2022
Minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat stuurde op 15 maart een brief aan de Tweede Kamer over de uitkomst van het geschil. De onafhankelijke geschillencommissie heeft van de claim van OpenIJ een bedrag van 59,9 miljoen euro toegekend. Het grootste deel (49,5 miljoen euro) houdt vooral verband met vertragings- en financieringskosten die door OpenIJ zijn aangedragen. Bij de rest van het bedrag gaat het om contractuele wijzigingen die Rijkswaterstaat altijd heeft erkend en waarin het projectbudget voorziet. Het eindadvies van de commissie is bindend. Het ministerie had al een reservering getroffen voor de dekking van de aanvullende kosten.
MEER INFORMATIE
Bericht van Rijkswaterstaat
Website Opening Zeesluis IJmuiden
Projectpagina van de zeesluis
Toelichting op selectieve onttrekking
Video van de opening
Video over bouw van A tot Z
H2O Actueel: naamgevingscampagne
