TED en nieuwe sanitatie gecombineerd in Katwijks nieuwbouwproject

Op het terrein van de voormalige militaire vliegbasis Valkenburg in Katwijk verrijst een volledig duurzaam ontwikkelde woonwijk. Slimmer omgaan met water speelt hierbij een belangrijke rol. Drinkwaterbedrijf Dunea en hoogheemraadschap van Rijnland hebben het initiatief genomen voor een warmtenet op basis van thermische energie uit drinkwater (TED) en een aparte inzameling van toiletwater.

De intentieverklaring voor het warmte- en sanitatieconcept is gisteren ondertekend. Behalve door Dunea en Rijnland zijn er handtekeningen gezet door de gemeente Katwijk, het Rijksvastgoedbedrijf en Bouwfonds Property Development. De vijf partijen zien de verklaring als het startsein voor een haalbaarheidsonderzoek naar een belangrijke vernieuwing op het gebied van water en wonen. Zij mikken op een warmte- en koude-voorziening met thermische energie uit drinkwater en een gescheiden inzameling van toiletwater en overig water in de huizen (zie ook de infographic onderaan het artikel).

Grootschalig project
“Een supermooie kans”, vindt Ewout Hekhuizen, programmamanager nieuwe producten en diensten van Dunea. “We kunnen in een weiland waar nog niets ligt, met een duurzame manier van werken bijdragen aan een toekomstbestendige woonwijk. Het project is uniek door zijn grote schaal en het in één gebied combineren van zowel aquathermie als scheiding van afvalwater aan de bron.” Hekhuizen noemt ook de nauwe samenwerking tussen de partijen. “Op sommige plekken moeten er acht leidingen worden gelegd. We kunnen nu al van te voren met elkaar bespreken hoe de leidingen het beste kunnen worden ingepast.”

Ewout Hekhuizen

Voorafgaand aan de intentieverklaring is het nodige werk verzet, vertelt Hekhuizen. “De ondertekening is een mijlpaal, maar we hebben met een groep mensen het concept al grotendeels uitgewerkt. De komende tijd gaat het onder meer over de vraag: welke partijen gaan welke rollen vervullen?” De intentieverklaring loopt tot december. “Daarmee sluiten we zo goed mogelijk aan bij de planning van de gemeente en het Rijksvastgoedbedrijf. Er is een grote druk om de woningen in het gebied te realiseren.”

Warmtenet met TED
Er komen tussen de 5.000 en 5.600 woningen te staan op het terrein van het vroegere militaire vliegveld Valkenburg. Het eerst aan de beurt is een startgebied met 3.500 woningen. Hekhuizen: “Hier kunnen het meest rendabel collectieve voorzieningen worden gerealiseerd, omdat de woningen relatief dicht op elkaar staan.” De bedoeling is om met thermische energie uit drinkwater huizen te verwarmen en koelen. “De drinkwaterleiding van Dunea lijkt daarvoor heel interessant. De capaciteit hiervan is voldoende voor de hele wijk. Ook loopt de leiding vanaf onze productielocatie in Katwijk al door het startgebied.”

Het warmtenet bestaat uit een hoofdstructuur – de ‘backbone’ genoemd – met bronnen voor de opslag van warmte en koude in de ondergrond. Dit systeem is gekoppeld aan de drinkwaterleiding. “Zo zorgen we ervoor dat de warmte- en koude-bronnen in balans blijven”, zegt Hekhuizen. “Omdat woningen meer warmte dan koeling nodig hebben, wordt er warmte gehaald uit de drinkwaterleiding en daarna opgeslagen.”

Per cluster van ongeveer driehonderd woningen wordt een middentemperatuurnet met een collectieve warmtepomp aangelegd. De pomp waardeert de warmte uit het backbonesysteem op tot de temperatuur die nodig is om ruimtes in de woningen te verwarmen en warm tapwater te maken. “De gedachte is om zo min mogelijk installaties in de woning aan te leggen en zoveel mogelijk centraal op te lossen. We bestuderen de komende tijd hoe dit er exact uit komt te zien.”

Het systeem heeft een modulair karakter. Dat is volgens Hekhuizen een voordeel. “We kunnen bij wijze van spreken de eerste paar honderd meter van de backbone aanleggen en vervolgens de warmte- en koude-voorziening voor het eerste cluster van woningen realiseren. Zo bouwen we het systeem gaandeweg uit. Dat biedt ons de mogelijkheid om steeds de laatste stand van de techniek in het project mee te nemen.”

Nieuwe sanitatie
Het andere element van het project is nieuwe sanitatie: het in de woningen scheiden van afvalwater. Het toiletwater – het zwarte water – en al het overige water – het grijze water – worden via twee aparte leidingen afgevoerd. Het zwarte water wordt getransporteerd naar de grote rioolwaterzuiveringsinstallatie in Katwijk van het hoogheemraadschap van Rijnland. “Daar kan het toiletwater dan efficiënter worden verwerkt.”

Het grijze water wordt apart gezuiverd, vertelt Hekhuizen. “Dit water is niet erg vies en kan per cluster van driehonderd woningen relatief eenvoudig worden gezuiverd. Dat gebeurt in een zoetwaterfabriekje voor een of twee clusters. Daarna wordt het gezuiverde water gebruikt als zoetwaterbron voor het gebied.”

Kans voor vernieuwing
Het nieuwe warmte- en sanitatieconcept past binnen de gezamenlijke toekomstvisie, die Dunea en hoogheemraadschap van Rijnland ruim een jaar geleden presenteerden. In het magazine H₂O van juli 2019 staat hierover een interview met Dunea-directeur Wim Drossaert en dijkgraaf Rogier van der Sande van Rijnland. “Dit project schuurt tegen de grenzen aan van wat we normaal doen”, vertelde Van der Sande toen. “Wat dat betreft zijn we echt aan het verbreden.”

Drossaert omschreef in het H₂O-interview het Katwijkse project als een unieke kans voor vernieuwing. Dat herhaalde hij bij de ondertekening van de intentieverklaring. “Vanaf nul kunnen beginnen is echt een kans om te vernieuwen en dat is hard nodig, zo bleek ook uit ons toekomstonderzoek met Rijnland. Dit warmte- en sanitatieconcept is de eerste concrete oplossing die we samen aanbieden om water slimmer te gebruiken.”

Infographic warmtenet en sanitatie woonwijk Valkenburg Schematische weergave van het project met onder en rechts het warmtenet en in de linker bovenhelft de gescheiden inzameling van afvalwater I Infographic: Dunea / Rijnland